Кредитга 700, лизингга 200 миллиард: Бу йил Қозоғистонда қишлоқ хўжалиги қандай молиялаштирилади

ASTANA. Kazinform – Қозоғистон қишлоқ хўжалиги тадбиркорларига субсидиялар бериш амалиётидан босқичма-босқич имтиёзли кредитлар бериш усулига ўтмоқда. Ўтган йилги режага кўра, 2025 йилда бу мақсадда ажратиладиган маблағ миқдори 700 миллиард тенге (1,4 миллиард доллар) этиб белгиланган эди. Ҳозирги иқтисодий шароитда бу миқдор ўзгаришсиз қоладими?

Умуман, жорий йилда фермерлар қанча тенге имтиёзли кредит олиши мумкин? Қишлоқ хўжалиги техникаси лизингига қанча маблағ ажратилади? Kazinform агентлиги Қозоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан расмий сўровга юборилган жавоблар асосида ушбу мавзу бўйича шарҳни тақдим этади.

Имтиёзли кредитлар учун 700 миллиард тенге ажратилади

ҚР Президенти Қозоғистон халқига 2024 йилги Мурожаатномасида агросаноат мажмуасини тўғридан-тўғри субсидиялаш усулидан имтиёзли кредитлар бериш усулига босқичма-босқич ўтиш бўйича топшириқ берган эди. Ўтган йили соҳани имтиёзли молиялаштириш ҳажми биринчи марта 580 миллиард тенгени (1,16 миллиард доллар) ташкил этди. Бу маблағлар фермерларга тўғридан-тўғри имтиёзли кредитлар бериш, фоиз ставкаларини пасайтириш ва форвард харидларига йўналтирилди.

“2024 йилда 5 фоиз ставкада берилган кредит фермерларга зарур инвентарларни тўлиқ харид қилиш, шунингдек, лизингга қишлоқ хўжалиги техникасини олиш имконини берди. Натижада Қозоғистонда ишлаб чиқарилган 4300 та қишлоқ хўжалиги техникасини харид қилиш таъминланди. Имтиёзли лизинг дастури туфайли ўтган йили қишлоқ хўжалиги техникалари паркини янгилаш 5,5 фоизга етди”, – дейилади хабарда.

Шунингдек, молиялаштиришнинг умумий миқдори ўтган йилги даражада сақланиб қолиши маълум қилинди. Таъкидлаш жоизки, бу қишлоқ хўжалиги тадбиркорларига имтиёзли кредитлар учун ажратилган маблағ мамлакат тарихидаги рекорд кўрсаткичдир.

“Жорий йилда имтиёзли кредитлаш ҳажми 700 миллиард тенге. Маблағлар 6 хил тарқатиш каналлари орқали ҳам мавжуд. Шундай қилиб, кредитлар бевосита Аграр кредит корпорациясига, шунингдек, иккинчи даражали банкларга, микромолия ташкилотларига, ҳудудий инвестиция марказларига, кредит шерикликларига, ижтимоий-тадбиркорлик корпорацияларига берилади. Давлат раҳбарининг топшириғига мувофиқ, 29 ноябрдан бошлаб мамлакатнинг барча ҳудудларида 2025 йилги экиш ишларини молиялаштириш учун аризалар қабул қилинди”, – деб хабар беради вазирлик.

Бугунги кунда бу маблағнинг ярмидан кўпи фермерларга ўтказилди. Вазир Аидарбек Сапаров Ҳукумат йиғилишида 6,1 минг фермерга 384,8 миллиард тенге ажратилганини маълум қилди.

Фото: Мақсат Шағирбай/Kazinform

Кредит гарови миқдори ортади

Ўтган йили “кафолат дастури” жорий этилиб, фермерлар учун етарли гаровга эга бўлмаган ҳолда имтиёзли кредит олиш имконияти оширилди. Жорий йилда ҳам бу борадаги ишлар янада кучайтирилади.

“Кафолатлар бериш давом эттирилиб, жорий йилда баҳорги дала ишларига (БДИ) қарийб 250 миллиард тенге миқдорида кредитлар ажратиш режалаштирилган. Ўтган йили баҳорги дала ишлари ва ўрим-йиғим даврида “Даму” тадбиркорликни ривожлантириш жамғармаси” акциядорлик жамияти орқали кредитлар бўйича портфель кафолати механизми жорий этилди, бу эса кредит суммасининг 85 фоизини кафиллик билан қоплаш имконини беради. Таъминланган кредит шартномалари доирасида 94,2 миллиард тенге миқдорида кредит ажратилди, 80,1 миллиард тенгега 401 та кафолатлар берилди”, – дейилади хабарда.

Қишлоқ хўжалиги техникаси лизингига 200 миллиард тенге ажратилади

Ўтган йилнинг якуний маълумотларига кўра, Қозоғистонда 149,9 минг трактор, 38,7 минг комбайн, 5 минг экиш комплекси, 76,4 уруғ сепадиган, 219 мингга яқин тупроқ ишлов берувчи ва махсус техника мавжуд. Охирги 8 йилда қишлоқ хўжалиги техникасини модернизация қилиш даражаси икки баробардан зиёд ошди. Бироқ, умумий кўрсаткич унчалик яхши эмас: 2017 йилда - 1,9%, 2024 йилда - 5,5%.

2024 йилда 7 йил муддатга йиллик 5 фоиз ставкаси бўйича 120 миллиард тенгелик (240 миллион доллар) кенг кўламли имтиёзли лизинг дастури ишга туширилди. Ўша йилнинг 1 декабрь ҳолатига кўра, фермерлар 212,9 миллиард тенгега 9887 дона техникани лизингга олди, бу 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 50 фоизга кўпдир.

Жорий йилда лизинг учун ажратилган маблағ ўтган йилга нисбатан 80 миллиард тенгега кўп (200 миллиард тенге – 400 миллион доллар).

“200 миллиард тенгега имтиёзли лизингнинг ташкил этилиши мамлакатимизда ишлаб чиқарилган 6 минг дона қишлоқ хўжалиги техникасини харид қилиш имконини беради. Бугунги кунга қадар аризалар фонди томонидан 120,1 миллиард тенгега 3222 дона техника, умумий қиймати 56,8 миллиард тенге бўлган 3340 та қишлоқ хўжалиги техникаси молиялаштирилди, 17,1 миллиард тенгега 763 та талабнома маъқулланди. Қолган аризалар кўриб чиқилмоқда”, – дейилади вазирлик хабарида.

“Қайта ишлаш корхоналари учун 48 миллард тенге”: дастур ишлаб чиқилмоқда

Имтиёзли лизинг дастури 2024 йилда 35 миллиард тенгега (70 миллион доллар) ўсимликчилик маҳсулотлари ва хомашё сотишни таъминлашга қаратилган бўлиб, бу мамлакатда қайта ишлаш корхоналарида иш ҳажмини ошириш имконини берди. Айни пайтда бу мақсадда имтиёзли молиялаштириш ҳажмини 48 миллиард тенгега етказиш режалаштирилган.

“Қайта ишлашни ривожлантириш доирасида умумий қиймати 48 миллиард тенгелик (96 миллион доллар) қайта ишлаш корхоналарини имтиёзли молиялаштириш дастурини амалга ошириш давом этмоқда. Йиллик 5 фоизлик ставкада молиялаштириш маҳаллий қайта ишлаш корхоналарини қишлоқ хўжалиги хомашёсини харид қилиш мавсумида зарур маблағлар билан таъминлаш орқали уларнинг рақобатбардошлигини ошириш имконини беради. Умуман олганда, бу чора-тадбирлар фермерларни қишлоқ хўжалиги циклининг барча босқичларида, яъни тайёргарликдан тортиб, ҳосилни йиғиб олишгача қўллаб-қувватлаш имконини беради”, – дейилади вазирлик хабарида.

Фото: gov.kz

Чорвачиликка 51,5 миллиард тенге имтиёзли кредитлар ажратилади

Чорвачилик соҳаси ҳам молиялаштиришдан четда қолмади. Энди бу соҳага 5 фоизли кредит ажратилади, бироқ аввалги субсидиялар бериш амалиёти тўхтатилади.

“Жорий йилда вазирлик “Қишлоқ хўжалиги кредит корпорацияси” АЖ билан биргаликда облигациялар бўйича купон фоизларини субсидиялаш механизми орқали фермерларга 5 фоиз ставкада тақдим этиладиган 51,5 миллиард тенге (103 миллион доллар) миқдорида имтиёзли кредитлаш дастурини йўлга қўйиш устида ишламоқда. Юқорида қайд этилган барча молиялаштириш дастурлари субсидияларсиз амалга оширилиб, фермерларга йиллик соф фоиз ставкаси 5 фоиз бўлган тўғридан-тўғри кредит беришни назарда тутади, бу фермер хўжаликларини давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг амалдаги механизмларини сезиларли даражада соддалаштиради”, – дейилади хабарда.

Умуман олганда, эндиликда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги мамлакатда чорвачилик субсидияларини сотилган ҳар бир килограмм гўшт учун тўлаш механизмига алмаштиради. Вазир Айдарбек Сапаровнинг айтишича, ушбу ўзгартириш соҳада қоғозбозлик ва коррупцияга барҳам бериш мақсадида амалга оширилмоқда.

Маблағлар 6 хил канал орқали тақдим этилади

2024 йилда молиялаштириш миқдори 580 миллиард тенгени (1,16 миллиард доллар) ташкил қилганини айтдик. Вазирлик маълумотларига кўра, “Кен Дала-1” орқали 140 миллиард тенге, “Кен Дала-2” орқали 181,5 миллиард тенге, форвард харидлари учун 40 миллиард тенге, “Имтиёзли лизинг” дастури бўйича 120 миллиард тенге маблағ йўналтирилган. Қайта ишлаш корхоналарининг айланма маблағларини тўлдириш учун имтиёзли молиялаштириш дастури бўйича 35 миллиард тенге, бошқа молиялаштириш манбалари ҳисобидан 63,5 миллиард тенге маблағ ажратилди.

Маблағлар 6 та молиялаштириш канали бўйича тақсимланди: "Аграр несие корпорацияси" АЖ, иккинчи даражали банклар, микромолия ташкилотлари, ҳудудий инвестиция марказлари, кредит шерикликлари ва ижтимоий-тадбиркорлик корпорациялари.

Жумладан:

1. Тўғридан-тўғри кредитлаш, "АНК" ОАЖ - 13%.
2. Иккинчи даражали банклар - 27%.
3. Микромолия ташкилотлари – 3%.
4. Ҳудудий инвестиция марказлари – 3%.
5. Кредит уюшмалари - 28%.
6. Ижтимоий тадбиркорлик корпорациялари – 26%.

Жорий йил учун мўлжалланган 700 миллиард тенге (1,4 миллиард доллар) имтиёзли кредит ушбу 6 та тарқатиш канали орқали берилади.