ҚР Президенти Боао Осиё форумининг ялпи мажлисида нутқ сўзлади
Қасим-Жомарт Тоқаев Хитойнинг Хайнань провинциясида ҳар йили ўтказиладиган Боао Осиё форуми (БОФ) ялпи мажлисининг очилиш маросимида иштирок этди. Бу йил 23-форум “Осиё ва жаҳон: умумий чақириқлар, умумий масъулият” шиори остида ўтказилмоқда, деб хабар беради Каzinform агентлиги Ақордага таяниб.
Қозоғистон Президенти форумда фахрий меҳмон сифатида нутқ сўзлади.
Давлат раҳбари тадбир иштирокчиларини қутлар экан, геосиёсий нотинчлик ва иқтисодий нотинчликлар кучайиб бораётган мисли кўрилмаган глобал ноаниқлик фонида мазкур платформа мулоқот ва халқаро ҳамкорлик маркази сифатидаги муҳим аҳамиятини таъкидлади.
“Ўн йилликнинг ўрталарига келиб, глобал ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши сўнгги 30 йилдаги энг паст кўрсаткич бўлиши тобора ойдинлашиб бормоқда. Жаҳон иқтисодиёти олдида турган жиддий муаммолардан бири етакчи давлатлар ўртасидаги савдо муносабатларидаги кескинлик бўлиб қолмоқда. Протекционистик сиёсат ва авж олган савдо можаролари глобал таъминот занжирларини бузмоқда, иқтисодий ўсишни тўхтатмоқда ва инвесторларнинг ишончини йўқотмоқда. Кўриниб турибдики, жаҳон иқтисодиёти ривожланишнинг янги парадигмаларига муҳтож. Бу муаммони ҳал этмаслик келгуси ўн йилликда имкониятларни бой беришига олиб келиши мумкин”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари таъкидлаганидек, бу борада Осиё барқарор ривожланишнинг янги даври сари етакламоқда.
“Жорий йилда жаҳон ялпи ички маҳсулоти ўсишининг 60 фоизи Осиё ҳиссасига тўғри келиши кутилмоқда. Қитъа глобал савдонинг 53% ни ташкил қилади ва дунёдаги энг йирик ва энг динамик иқтисодиётларга эга. Сўнгги йилларда Осиёга тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар сезиларли даражада ошди. Бу ҳудудда дунёнинг етакчи технология марказлари ҳам жойлашган бўлиб, патент ишланмаларининг 70% ни ташкил қилади. Қитъа муҳим инсон ресурсларига эга, дунёдаги 30 та йирик шаҳардан 21 таси Осиёда жойлашган. 2030 йилга бориб ўрта синф истеъмоли ўсиши кутилаётган 30 триллион доллардан фақат 1 триллион доллари Ғарб иқтисодиётига тўғри келиши кутилмоқда. Бу омилларнинг барчаси жамланганда “Осиё ренессанси”ни кўрсатади”, – деди Президент.
Давлат раҳбари Осиё минтақаси келгуси йилларда ҳам глобал ўсиш ва тараққиётни рағбатлантириш учун яхши имкониятларга эга эканини таъкидлади.
“Шу муносабат билан Боао форуми умуминсоний иқтисодий тараққиётга эришиш учун Осиё инновацион ёндашувининг тимсолига айланди. Шунингдек, у Хитойнинг глобал тараққиётга содиқлигининг беқиёс рамзи сифатида ўзини намоён қилди”, – деди Қозоғистон Президенти.
Давлат раҳбари Осиё минтақасида келгуси йилларда ҳам глобал ўсиш ва тараққиётга кўмаклашиш учун катта имкониятлар мавжудлигини таъкидлади.
“Шу билан бирга, Боао форуми умумий иқтисодий тараққиётга эришиш учун Осиё инновацион ёндашуви ҳаётга татбиқ этилганини яққол кўрсатмоқда. Шунингдек, ушбу учрашув Хитойнинг глобал тараққиёт йўлидаги позициясининг яққол рамзи сифатида эътироф этилди”, – деди Қозоғистон Президенти.
Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, бугунги кунда Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги муносабатлар самарали шериклик намунаси сифатида қаралмоқда. Мамлакатимиз Хитойнинг Марказий Осиёдаги асосий савдо-иқтисодий ҳамкорига айланди.
“Хитойнинг минтақадаги савдо ва сармоясининг ярми Қозоғистонга тегишли. Ўтган йили Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 41 миллиард АҚШ долларини ташкил этди. Бу тарихий рекорд. 2023 йилда мамлакатларимиз ўртасидаги юк ташиш ҳажми 22 фоизга ошиб, қарийб 30 миллион тоннани ташкил этади. Бундан ўн йилдан кўпроқ вақт олдин Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин Қозоғистонга ташрифи чоғида “Бир макон, бир йўл” кенг кўламли мегалойиҳасини тақдим этган эди. Бу лойиҳа Шарқ ва Ғарб ўртасидаги асосий кўприк бўлиб хизмат қилади ва Хитойдан Европага қуруқлик орқали ташиладиган юкларнинг 80 фоизи Қозоғистон ҳудуди орқали ўтади. Биз ушбу муҳим устунликдан тўлиқ фойдаланишимиз керак. Ўз сармоямиз ҳам “Бир макон, бир йўл” ташаббуси билан стратегик боғлиқ ва замонавий, мултимодаль, экологик хавфсиз ва барқарор инфратузилмани яратишга қаратилган”, – деди Президент.
Қасим-Жомарт Тоқаев ўз нутқида мамлакатнинг янги иқтисодий йўналишига алоҳида эътибор қаратди.
“Ўтган йили мамлакатимиз иқтисодиётининг ўсиши 5,1 фоизни ташкил этди. Бу жаҳон иқтисодиётининг тахминий ўсиш суръатларидан деярли икки баравар кўпдир. Биз ўрта муддатли истиқболда иқтисодий ўсишни камида 6 фоиз даражасида сақлаб қолишни ва 2029 йилгача унинг ҳажмини икки баравар оширишни режалаштирмоқдамиз. Ушбу мақсадга эришиш учун мен янги иқтисодий йўналишни эълон қилдим. Ушбу ташаббус кучли ва жадал ривожланаётган давлат яратишга қаратилган таркибий ислоҳотларни амалга оширишга қаратилган. Қозоғистоннинг очиқ эшиклар сиёсати, бой ресурслар ва либерал бозор ислоҳотлари кўплаб хорижий, жумладан, хитойлик компанияларнинг эътиборини тортди. Шу муносабат билан биз осиёлик ҳамкорларимизни иқтисодиётимизга сармоя киритишга, ўзаро манфаатли ҳамкорликнинг янги йўналишларини кўриб чиқишга таклиф қиламиз”, – деди Президент.
Давлат раҳбари озиқ-овқат хавфсизлиги билан боғлиқ вазият ҳақида гапирди.
“Дунё аҳолисининг тахминан учдан бир қисми ҳамон озиқ-овқат танқислигидан азият чекмоқда. Марказий Осиёда буғдой етиштириш бўйича етакчи давлат бўлган Қозоғистон глобал озиқ-овқат барқарорлигини таъминлаш учун қишлоқ хўжалиги соҳасидаги салоҳиятидан фойдаланиш ниятида. Биз мақсадли дастурлар яратиш, қўшма агроинновацион марказлар ташкил этиш ва инновацион технологиялар трансфери орқали халқаро ҳамкорликни кучайтиришимиз керак. Бунинг учун куч-ғайратимизни сафарбар қилишимиз керак”, – деди ҚР Президенти.
Қасим-Жомарт Тоқаев Осиё мамлакатлари ўртасида транспорт-транзит ҳамкорлигини мустаҳкамлаш катта стратегик аҳамиятга эга эканлигига эътибор қаратди.
“Мавжуд ва янги транспорт йўналишларини ривожлантириш учун максимал даражада ҳаракат қилиш жуда муҳим. Транскаспий халқаро транспорт йўналиши ёки “Ўрта йўлак” ушбу тоифага киради. Ушбу транспорт йўналиши Осиё ва Европа ўртасидаги таъминот занжири хавфсизлигини янада самарали таъминлайди. Ўтган йили бу йўналишда юк ташиш икки баравар кўпайиб, 3 миллион тоннага етди. Келгуси йилларда бу кўрсаткич 10 миллион тоннага етишини башорат қилмоқдамиз. Шунингдек, Қозоғистон “Шимол-Жануб” йўлагини ривожлантиришда қўшни давлатлар билан ҳамкорлик қилишга тайёр”, – деди Давлат раҳбари.
Қозоғистон Президенти технологик ҳамкорликни, айниқса, сунъий интеллект соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш, жаҳон иқтисодиётининг барқарор ўсишини таъминлаш муҳим деб ҳисоблайди. Шу муносабат билан Президент Хитойнинг “Сунъий интеллектни бошқариш бўйича глобал ташаббуси”ни қўллаб-қувватлади.
Қозоғистон, шунингдек, қўшма инновацион IТ лойиҳаларни амалга ошириш мақсадида Осиёнинг етакчи технологик гигантлари билан ҳамкорликни йўлга қўйишдан манфаатдор эканини маълум қилди.
Давлат раҳбарининг таъкидлашича, энг муҳим хомашё турларини ишлаб чиқариш ҳамкорликнинг яна бир истиқболли йўналиши ҳисобланади.
“Нодир металлар кўплаб технологиялар учун жуда муҳим таркибий қисмларга айланди. Улар саноат, рақамли технологиялар, космик ва мудофаа каби стратегик соҳаларда нол чиқиндиларга эришиш учун керак. Уран, литий, титан ва бошқа нодир элементларнинг йирик конларини ўзлаштиришнинг энг самарали усулларидан фойдаланиш мақсадида халқаро ҳамкорлар билан ҳамкорликни давом эттирамиз”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари ўз нутқини якунлар экан, Осиё ўзининг иқтисодий, технологик ва маданий афзалликларидан фойдаланган ҳолда дунёнинг келажакдаги ривожланиш йўналишларини белгилашда ҳал қилувчи рол ўйнашига ишонч билдирди. Шу билан бирга, Президент Боао Осиё форуми (БОФ) ва Астана халқаро форуми (АХФ) каби муҳим халқаро мулоқот платформалари катта амалий истиқболга эга эканлигини таъкидлади. Фурсатдан фойдаланиб, Қасим-Жомарт Тоқаев БОФ меҳмонларини 2024 йил июнь ойида бўлиб ўтадиган Астана халқаро форумига таклиф қилди.
Йиғилишда БОФ директорлар кенгаши раиси Пан Ги Мун, Бутунхитой халқ вакиллари кенгаши Доимий қўмитаси раиси Чжао Лэцзи, Науру Президенти Дэвид Аданг, Шри-Ланка Бош вазири Динеш Гунавардена, Доминика Ҳамдўстлиги Бош вазири Рузвельт Скеррит, “Оқсоқоллар кенгаши” халқаро нодавлат ташкилоти раиси Мэри Робинсон, Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти Бош котиби Матиас Корманн, Бутунжаҳон интеллектуал мулк ташкилоти бош директори Дарен Танг ва Камбоджа Қироллиги Халқ партияси раиси Хун Сен сўзга чиқди.