Қозоғистоннинг иқтисодий ўсиши жадал суръатлар билан ривожланмоқда - таҳлил

ASTANA. Kazinform — Миллий статистика бюросининг дастлабки маълумотларига кўра, 2025 йил январь-апрель ойларида мамлакат реал ялпи ички маҳсулоти 6 фоизга ўсди, бу кўрсаткич январь-март ойларидаги ўсишдан (5,6 фоиз) юқори ва ўтган йилнинг шу даврига (3,4 фоиз) нисбатан қарийб икки баравар кўпдир. Батафсилроқ иқтисодий таҳлил ranking.kz ресурсида келтирилган.

Реал сектор: саноат ва қурилиш етакчи роль ўйнайди

Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 7,5 фоизга ошиб, иқтисодиётнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучига айланди. Саноат ишлаб чиқариши 6,4 фоизга, жумладан, ишлаб чиқариш саноатида 7,2 фоизга ўсди.

Ишлаб чиқариш ҳажми ошган маҳсулотлар қаторига кунгабоқар ёғи, ун, шакар, гуруч, табиий уран, бензин, дизель ёқилғиси, тайёр бетон, ўғитлар, пўлат, чўян, юк вагонлари, дизель ва темир йўл локомотивлари киради.

Тоғ-кон саноатининг ўсиши 7,1 фоизга (биринчи чоракда — 6,1 фоиз) эришди, бу нефть (8,8 фоиз), кўмир (11,2 фоиз), металл рудалари (1,4 фоиз) қазиб олиш ҳажмининг ўсиши билан боғлиқ.

Қурилиш соҳаси ҳам салмоқли улушга эга

Қурилиш ишлари ҳажми 16,2 фоизга ошди. 4,9 миллион квадрат метр уй-жой фойдаланишга топширилди (ўсиш 6,8 фоиз). Ўсишга ҳисса қўшган йирик лойиҳалар қаторига Манғистау вилоятидаги тузни тозалаш мажмуаси, Қостанайдаги KIA заводи, Туркистондаги “Састөбе” кимё заводи, Павлодардаги Ертис устидан кўприк, Жамбил вилоятидаги биофармацевтика ва сода заводлари, шунингдек, мактаблар, коммунал тармоқлар, йўллар, уй-жой қурилиши киради.

Хизмат кўрсатиш соҳаси: савдо ва транспорт жадал ривожланмоқда

Кўрсатилган хизматлар ҳажми 5,3 фоизга ошди. Савдо айланмаси 7 фоизга, транспорт хизматлари 22,4 фоизга ўсди (логистика тикланди ва юк оқими кўпайди). Транспорт тармоғидаги ўсиш асосан темир йўл транспортида юк ташиш ҳажмининг кўпайиши ҳисобига таъминланди ва бу саноат ҳажмининг 20,5 фоизини ташкил этди.

Қозоғистонда юк айланмасининг 65 фоизи “Қозоғистон темир йўли” МК томонидан таъминланади. Январь-апрель ойларида компаниянинг соф юк айланмаси 92,1 миллиард оғир контейнер йўналишларини ташкил этди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 9,8 фоизга кўпдир.

2025 йил январь-апрель ойларида ҚТЙ тармоғида юк ташиш 4,5 фоизга ошиб, 85 миллион тоннани ташкил этди. Шундан 54,6 миллион тоннаси мамлакат ичкарисида ташилган, 30,4 миллион тоннаси экспорт қилинган, бу 2024 йилнинг шу даврига нисбатан 12,7 фоизга кўпдир.

Молиявий ёрдам ва кластерлар учун устуворлик

2025 йилда “Байтерек” холдинги орқали имтиёзли молиялаштириш ҳажми 8 триллион тенгени ташкил этди. Маблағлар кичик ва ўрта бизнес, уй-жой қурилиши ва миллий лойиҳаларга йўналтирилган.

Нефть-кимёдан тортиб туризмга қадар 17 та йирик лойиҳа белгиланди.

Мақсад:

• Кичик ва ўрта бизнеснинг улуши 2030 йилга келиб ЯИМнинг 40% ни ташкил этади;
• IT хизматлари экспорти 1,5 миллиард доллардан ошади;
• Тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар йилига 24-25 миллиард АҚШ долларига этади.

Ташқи рисклар ва макроиқтисодий прогноз

Апрель ойидан бошлаб ташқи бозордаги вазият янада мураккаблашди, жумладан, АҚШнинг тариф сиёсати, ОПЕК+ ташкилотининг ишлаб чиқаришни кўпайтириш тўғрисидаги қарори (+411 минг баррель/кун), логистика узилишлари, молия бозоридаги ўзгарувчанлик нефть нархи ва жаҳон талабига босим ўтказмоқда.

Перспектива

2025 йилнинг дастлабки тўрт ойида барқарор ўсиш диверсификация қилиш самарадорлигини кўрсатади. Саноат юксалиши хизмат кўрсатиш соҳасини жонлантириш билан бирга кетмоқда, қурилиш эса мультипликатив самара бермоқда. Асосий вазифа – рақобатбардошликни ошириш, модернизация қилиш, инновациялар киритиш, экспорт бозорларини кенгайтиришдан иборат.

Мутахассислар бу ўзгаришни ўнлаб йиллар давомида айтилган диверсификация энди ҳақиқатга айланиб бораётганининг муҳим белгиси сифатида баҳоламоқда. Бироқ, муваффақиятни мустаҳкамлаш учун давлат инфратузилмани ривожлантириши ва экспорт ва кичик ва ўрта бизнес учун молиялаштиришга осон киришни таъминлаши керак.

“6 фоизлик ўсишнинг катта қисми нефть ва газ қазиб олиш билан боғлиқ эмаслиги яхши натижа. Товар бозорларининг ўзгарувчанлигини ҳисобга олсак, нефть ишончли ҳаракатлантирувчи куч бўла олмайди. Диверсификация - бу ягона йўл. Бироқ, логистика ва молиявий инфратузилмага катта инвестициялар киритилмаса, кейинги уч йил ичида кичик ва ўрта бизнеснинг барқарор ўсиши шубҳа остида қолади. Яқин 5-7 йил ичида ўсиш драйверлари логистика, омборхона, қишлоқ хўжалиги, тоғ-металлургия комплекси бўлади”, — деди молиявий таҳлилчи Расул Рисмамбетов.