Қозоғистонда озиқ-овқат нархларини барқарорлаштириш бўйича қандай ишлар амалга оширилди
ASTANA. Кazinform – 2025 йилда Қозоғистонда нархларни барқарорлаштириш сиёсати янги суръатларга эришди. Нархларнинг ўзгарувчанлигини камайтириш учун давлат барқарорлаштириш жамғармаларини кучайтирди, ижтимоий павильонлар тармоғини кенгайтирди ва ишлаб чиқарувчилар билан тўғридан-тўғри шартномалар тузиш механизмини яратди.
Ушбу чоралар ижтимоий аҳамиятга эга озиқ-овқат маҳсулотлари нархининг кескин ошишига йўл қўймади, таъминот барқарорлигини таъминлади ва аҳоли учун асосий маҳсулотларнинг мавжудлигини оширди.
Барқарорлаштириш жамғармалари — озиқ-овқат хавфсизлигининг асоси
Бугунги кунда мамлакатнинг барча ҳудудларидаги барқарорлаштириш жамғармалари сабзавот, ёрма, ун, ёғ, шакар, тухум ва гўшт каби асосий озиқ-овқат маҳсулотлари захираларини шакллантирмоқда. Бунинг учун миллиардлаб тенге ажратилди.
Масалан, Астанада айланма молиялаштириш механизми орқали 10,7 миллиард тенге ажратилди ва 33 минг тоннадан ортиқ озиқ-овқат сотиб олинди. Алматида ҳокимлик йирик чакана савдо тармоқлари билан келишувларга эришди, қўшимча нархдан 15% дан ошмасликка келишиб олди ва маҳаллий ишлаб чиқарувчилардан тўғридан-тўғри етказиб бериш тизимини жорий этди.
Чимкентда ижтимоий павильонлар тармоғи жадал ривожланмоқда ва аҳолига энг паст қўшимча тўлов билан сотиш тизими йўлга қўйилган.
Қарағанди вилоятида мунтазам равишда қишлоқ хўжалиги ярмаркалари ўтказилиб, уларда товарлар бозор нархларидан 15-20% арзонроқ сотилади. Мавсумий картошка, сабзи, пиёз ва карам сотиб олиш механизми ҳам жорий этилган.
Ақмола вилоятида нархлар барқарорлигини сақлаш учун 3,3 миллиард тенгедан ортиқ маблағ ажратилди ва 8 минг тоннадан ортиқ маҳсулот захираси яратилди.
Павлодар вилоятида барқарорлаштириш жамғармаси қарийб 14,5 минг тонна маҳсулотни қамраб олади ва ижтимоий нон нархи 96 тенге даражасида сақланиб қолмоқда.
Қостанай вилоятида 14 минг тонна ижтимоий аҳамиятга эга товарлар захираси мавжуд бўлиб, уларда қўшимча тўлов 10-15% дан ошмайди.
Шимолий Қозоғистон вилояти нархларни ушлаб туриш учун 12,7 минг тонна маҳсулот ва 5,7 миллион дона тухум сотиб олди. Нарх-наво устидан қатъий назорат ўрнатилди.
Жамбил вилоятида 12 минг тоннадан ортиқ шакар, 6 минг тонна картошка ва 7,5 миллион дона тухум захиралари мавжуд.
Шу каби захиралар Ақтўбе, Атирау ва Қизилўрда вилоятларида ҳам шакллантирилган ва "ижтимоий нон" дастури ва мунтазам қишлоқ хўжалиги ярмаркалари амалга оширилмоқда.
Шарқий Қозоғистон вилоятида 10 минг тоннадан ортиқ сабзавотлар сотувга қўйилди.
Ғарбий Қозоғистон вилоятида барқарорлаштириш жамғармасини шакллантириш учун 4,5 миллиард тенге ажратилди ва йил бошидан бери 350 дан ортиқ ярмарка ўтказилди. Нархларнинг асоссиз ошиш ҳолатлари маъмурий йўл билан тўхтатилмоқда.
Жетису ва Туркистон вилоятларида ижтимоий дўконлардаги товарлар бозор нархларидан 10-15% арзонроқ, Мангистау вилоятида эса сўнгги йилларда 4,8 миллиард тенге ажратилди, бу эса 10 минг тоннадан ортиқ ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулотлар захирасини яратди.
Мувозанат тамойили: бозор ва давлатнинг уйғунлиги
Қозоғистоннинг нархларни барқарорлаштириш тизими давлат томонидан тартибга солиш ва бозор эркинлиги ўртасидаги мувозанатга асосланган.
Ҳудудий барқарорлаштириш жамғармалари бозор тебранишларини жиловлаш учун суғурта буфери ҳисобланади. Ижтимоий павильонлар эса аҳоли учун юқори сифатли ва адолатли нархларда маҳсулотларга тўғридан-тўғри киришни таъминлайди.
Бундан ташқари, давлат органлари доимий равишда савдо профицитларини кузатиб боради ва қоидабузарларга қарши қонуний чоралар кўради.
Мутахассисларнинг фикрига кўра, нархларни барқарорлаштиришнинг асосий омили логистикани самарали ташкил этиш ва маҳсулотларни ўз вақтида сотиб олишдир. Мавсумий бўлмаган даврда фермерлар билан тузилган форвард шартномалари сабзавот захираларини барқарор сақлайди ва нархларнинг ошишига йўл қўймайди. Энг юқори натижалар ишлаб чиқариш қуввати ва сақлаш инфратузилмаси ривожланган минтақаларда кузатилмоқда.
Келажакдаги йўналиш - рақамлаштириш ва шаффофлик
Мутахассисларнинг таъкидлашича, тизим самарадорлигини ошириш учун омборхона ва совутиш инфратузилмасини кенгайтириш, захираларни рақамли мониторингини жорий этиш ва минтақалар ўртасида маълумотлар алмашинуви учун ягона платформа яратиш зарур.
Ушбу ташаббуслар озиқ-овқат айланмасининг шаффофлигини оширади ва захираларни бошқаришнинг аниқлигини таъминлайди.
Шундай қилиб, Қозоғистонда нархларни барқарорлаштиришнинг кенг қамровли модели шаклланмоқда. Барқарорлаштириш жамғармалари, ижтимоий павильонлар, ярмаркалар ва форвард шартномалари орқали ҳудудлар нархларнинг ўсишини жиловламоқда ва асосий озиқ-овқат маҳсулотларининг мавжудлигини таъминламоқда. Бу чоралар, инфляцияни жиловлашдан ташқари, фуқароларнинг давлатга ва унинг ижтимоий қўллаб-қувватлаш тизимига бўлган ишончини оширади.