Қозоғистон ва Корея қўшма баёнот қабул қилди
ASTANА. Кazinform — Корея Республикаси Президенти Юн Сок Ёль Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг таклифига биноан 11-13 июнь кунлари давлат ташрифи билан Қозоғистон Республикасида бўлди.
2024 йил 12 июнь куни икки давлат раҳбарлари Астана шаҳрида музокаралар ўтказдилар.
Дўстона руҳда ўтган музокаралар чоғида томонлар 1992 йилда дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён икки томонлама муносабатларнинг ривожланиш динамикасини юқори баҳоладилар.
Томонлар томонларни қизиқтирган халқаро ва минтақавий масалалар юзасидан фикр алмашдилар, шунингдек, икки томонлама амалий ҳамкорликни мустаҳкамлаш йўлларини муҳокама қилдилар.
Сиёсий ҳамкорлик: мулоқотни мустаҳкамлаш
1. Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев Корея Республикаси томонидан 2024 йил июнь ойида эълон қилинган Корея Республикасининг Марказий Осиё давлатлари билан ҳамкорлик бўйича биринчи «K-Silk ROAD» стратегиясини қўллаб-қувватлади. Мазкур ташаббусни ҳаётга татбиқ этиш бўйича яқин ҳамкорлик бўйича келишувга эришилди.
2. Томонлар “Марказий Осиё – Корея Республикаси” форуми доирасидаги ҳамкорликнинг ижобий динамикасини қайд этдилар. Томонлар Корея Республикасининг Марказий Осиё давлатлари билан икки томонлама ва кўп томонлама лойиҳаларни илгари суриш мақсадида конструктив ҳамкорликни давом эттириш ниятида.
Шундан сўнг икки давлат раҳбарлари “Марказий Осиё – Корея Республикаси” ҳамкорлик форумини ривожлантириш бўйича ҳамкорлик қилишга келишиб олдилар. Президент Қасим-Жомарт Тоқаев Президент Юн Сок Ёлнинг “Марказий Осиё – Корея Республикаси” саммитини 2025 йилда ўтказиш таклифини олқишлади.
3. Томонлар ҳар икки давлатнинг ядровий қуролсизланиш, тарқатмаслик, атом энергиясидан тинч мақсадларда фойдаланишга қўшган ҳиссасини қайд этдилар ва ҳамкорликни янада мустаҳкамлашга тайёр эканликларини билдирдилар.
Томонлар Атом энергияси бўйича халқаро агентлик (кейинги ўринларда – МАГАТЭ) доирасида суверен тенгликни тўлиқ тиклаш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни амалга оширишга келишиб олдилар. Корея Республикаси Қозоғистон Республикасининг МАГАТЭ Узоқ Шарқ гуруҳига қўшилиши унинг МАГАТЭ Бошқарувчилар кенгаши ва унинг мақомига таъсир қилмаслиги шарти билан Қозоғистон Республикасини қўллаб-қувватлашини билдирди.
4. Томонлар ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги халқаро режимни, жумладан, Ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартномани (NPT, Nuclear Nonproliferation Treaty), Биологик қуроллар тўғрисидаги конвенцияни (BWC, Biological Weapons Convention) ва Кимёвий қуроллар тўғрисидаги конвенцияни (CWC, Chemical Weapons Convention) давом эттириш мақсадида ҳамкорлик қилишга келишиб олдилар.
Хусусан, Қозоғистоннинг Биологик қуроллар тўғрисидаги конвенцияни мустаҳкамлаш ва институционаллаштириш борасидаги турли саъй-ҳаракатлари баҳоланди.
5. Томонлар минтақада тинчлик, барқарорлик ва ишончни мустаҳкамлаш мақсадида Осиёда ҳамкорлик ва ишонч чора-тадбирлари бўйича кенгаш (ОҲИЧК) доирасида ишончни мустаҳкамлаш чора-тадбирларини илгари суриш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни давом эттиришга келишиб олдилар. Қозоғистон томони Корея томонига Қозоғистоннинг 2022-2024 йилларда ОҲИЧКга раислигини қўллаб-қувватлагани учун миннатдорлик билдирди.
6. Томонлар Шимолий Кореянинг тўлиқ ядросизланиши нафақат Корея ярим оролида, балки бутун дунёда тинчлик ва барқарорликка ҳисса қўшишига келишдилар.
Томонлар Шимолий Кореяни халқаро тинчлик ва хавфсизликка таҳдид солувчи ҳар қандай ҳаракатларни тўхтатишга ва БМТ Хавфсизлик Кенгашининг тегишли резолюциялари бўйича ўз мажбуриятларини бажаришга чақирди.
Қозоғистон Республикаси ядросиз, тинч ва фаровон Корея ярим оролини яратиш ҳамда эркин, тинч ва бирлашган Корея ярим оролини яратиш бўйича “Корея Республикаси ҳукуматининг дадил ташаббуси”ни қўллаб-қувватлашини билдирди. Корея томони Қозоғистоннинг ядро қуролидан холи барча ҳудудлар ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш борасидаги фаолиятини юқори баҳолади.
7. Томонлар динлар ва маданиятлар ўртасидаги, жумладан, бағрикенглик, ўзаро ҳурмат ва диний бағрикенглик ғояларини илгари суриш платформаси бўлган Жаҳон ва анъанавий динлар етакчилари съезди доирасидаги глобал мулоқот муҳимлигини таъкидладилар.
8. Қозоғистон Республикаси Корея Республикасида жойлашган Глобал Яшил ўсиш институти (GGGI), Осиё ўрмон сектори ҳамкорлиги ташкилоти (AFoCO) ва Яшил иқлим жамғармаси (GCF) каби халқаро ташкилотларнинг иқлим ўзгариши ва яшил ўсишни таъминлаш бўйича халқаро ҳамжамиятга қўшган ҳиссасини юқори баҳолайди.
9. Томонлар Қозоғистон халқаро тараққиёт агентлиги (KazAID) ва Корея халқаро ҳамкорлик агентлиги (KOICA) ўртасида Марказий Осиё минтақасида уч томонлама ҳамкорликни ривожлантириш орқали иқтисодий ва ижтимоий ривожланишга кўмаклашишга келишиб олдилар.
Иқтисодий ҳамкорлик: ўзаро манфаатли лойиҳалар
10. Томонлар ўртасида Савдо-иқтисодий ва илмий-техникавий ҳамкорлик бўйича қўшма ҳукуматлараро комиссия (кейинги ўринларда – Қўшма комиссия), шунингдек савдо ва инвестицияларни рағбатлантириш бўйича базавий дастурни (TIPF — Trade and Investment Promotion Framework) қабул қилиниши икки давлат ўртасидаги савдо ва сармояни ривожлантиришда муҳим рол ўйнашини таъкидлади. Қўшма комиссия ва TIPF йиғилишлари орқали ўзаро савдо, сармоявий ва амалий ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш бўйича келишувга эришилди.
11. Савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг истиқболли йўналишларини белгилаш ва қўшма инвестиция лойиҳаларини илгари суриш мақсадида Савдо-иқтисодий ва илмий-техникавий ҳамкорлик бўйича ҳукуматлараро комиссия мажлисларини мунтазам ўтказиш муҳимлиги қайд этилди.
12. Томонлар 2024 йил 12 июнь куни Астана шаҳрида икки давлат ишбилармон гуруҳлари иштирокида ўтказилган Бизнес-форумни юқори баҳоладилар. Корея Республикаси Президенти Юн Сок Ёль Қозоғистон Республикасига ташриф чоғида имзоланган тижорат ҳужжатлари икки мамлакат ўртасидаги савдо-иқтисодий ва сармоявий ҳамкорликни ривожлантиришга ижобий ҳисса қўшишига умид билдирди.
13. Томонлар Қозоғистон уранини Корея Республикасига етказиб беришни давом эттириш ва унинг ҳажмини ошириш имкониятларини кўриб чиқишга келишиб олдилар.
“Қазатомсаноат” АЖ табиий уран етказиб беришга ваколатли Корея энергетика компаниясининг расмий веб-сайтида мунтазам эълон қилинадиган тендер савдоларини кузатиб боради ва бундай эълон юзага келган тақдирда тендерларда қатнашиш ниятида.
Шунингдек, шериклик муносабатларини қўллаб-қувватлаш мақсадида “Қазатомсаноат” АЖ томонидан Кореянинг ваколатли энергетика компанияси вакиллари билан икки томонлама ҳамкорлик истиқболларини муҳокама қилиш бўйича мунтазам музокаралар олиб борилмоқда.
Корея компаниялари томонидан Қозоғистон иссиқлик электр марказларини модернизация қилиш жараёнида энергетика инфратузилмаси ҳолатини ўрганиш ва кўмир саноатининг экологик объектларини яхшилаш учун Корея технологияларидан фойдаланиш бўйича келишувга эришилди.
Томонлар муқобил савдо каналлари ёрдамида Қозоғистон хом нефтини сотиб олишда Корея компаниялари ўртасидаги ҳамкорликни давом эттириш муҳимлигини таъкидладилар.
Томонлар Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги ва Корея Республикаси Савдо, саноат ва энергетика вазирлиги ўртасида электр энергетикаси соҳасида ҳар томонлама ҳамкорлик тўғрисидаги англашув меморандуми имзоланганини олқишладилар.
Томонлар асосий фойдали қазилмалар ва уларни етказиб бериш занжирини яратиш соҳасида ҳар томонлама ҳамкорлик зарурлигини тан олдилар.
14. Экология ва иқлим ўзгариши оқибатларига қарши курашиш соҳаларида лойиҳаларни амалга ошириш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатлар тўғрисида келишувга эришилди. 2024-2026 йилларда томонлар Қозоғистон раислигидаги Халқаро Оролни қутқариш жамғармаси тармоғи доирасида лойиҳаларни амалга ошириш имкониятларини ўрганиш ниятида.
Ўрмон ёнғинларига қарши курашда ҳамкорликни ривожлантириш ва Қозоғистоннинг ёнғиндан ҳимоя қилиш тизимларини юқори технологиялардан фойдаланган ҳолда модернизация қилиш борасидаги саъй-ҳаракатлар мамнуният билан қабул қилинади.
15. Томонлар Корея технологиялари ва компанияларининг сув ресурслари соҳасида, жумладан, Қозоғистоннинг сув таъминоти тизимини такомиллаштириш, сувни тежаш технологияларини жорий этиш орқали сувдан фойдаланиш имкониятларини мустаҳкамлаш, сув тошқинларидан ҳимоя қилиш инфратузилмасини яратиш, шунингдек, сув таъминоти тизимини такомиллаштиришда иштирок этишига кўмаклашадилар ва сунъий интеллект ва IТ технологияларини қўллаш орқали сув тошқинларига қарши курашиш имкониятларини яхшилашни ҳисобга олган ҳолда, су ресурслари соҳасига Корея компанияларининг киришига кўмаклашишга келишиб олдилар.
16. Томонлар яшил энергия, жумладан, яшил водород ишлаб чиқариш соҳасидаги лойиҳаларни амалга ошириш бўйича ўзаро муносабатларни ривожлантиришга келишиб олдилар.
Томонлар Қозоғистон Республикаси Экология ва табиий ресурслар вазирлиги ва Корея Республикаси Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш вазирлиги ўртасида Париж битимининг 6-моддаси асосида Париж битимининг 6-моддаси доирасидаги ҳамкорлик тўғрисидаги англашув меморандумини имзолашга келишиб олдилар.
Томонлар, шунингдек, кореялик компанияларнинг иссиқхона газлари чиқиндиларини камайтириш бўйича лойиҳаларда иштирок этиши долзарблигини таъкидладилар.
17. Томонлар Қозоғистон Республикаси Миллий иқтисодиёт вазирлиги ва Корея Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ўртасида билим алмашиш ва ривожлантириш соҳасида ҳамкорлик тўғрисидаги англашув меморандуми имзоланганини олқишлайдилар.
Мазкур англашув меморандуми икки давлатнинг барқарор иқтисодий ривожланиши учун ҳамкорлик алоқаларини ўрнатишга хизмат қилади. Томонлар ўзаро англашув меморандуми асосида иқтисодий ҳамкорликни мустаҳкамлаш ғоясини олқишлайдилар ва Қозоғистоннинг келажакдаги эҳтиёжларидан келиб чиқиб, қўшма тадқиқотлар ўтказиш ва техник-иқтисодий тадқиқотларни қўллаб-қувватлаш каби турли йўллар билан биргаликда ишларни амалга оширадилар.
18. Томонлар Қозоғистон Республикаси Молия бозорини тартибга солиш ва ривожлантириш агентлиги ва Корея Республикасининг Молиявий хизматлар комиссияси ҳамда Корея Республикаси Молиявий назорат хизмати ўртасида банк назорати соҳасида ўзаро англашув меморандумини имзолаш муҳимлигини қайд этдилар.
Ҳужжат ўзаро мувофиқлаштиришни мустаҳкамлайди ва Корея молия ташкилотларининг Қозоғистондаги иштирокини кенгайтиришга хизмат қилади.
19. Томонлар “Астана” халқаро молия марказининг Корея сармояларини Қозоғистонга жалб этишдаги ролини таъкидладилар.
20. Томонлар иқлим ўзгаришига қарши курашиш ва озиқ-овқат хавфсизлигини мустаҳкамлаш чораси сифатида “ақлли фермер хўжаликлари” технологияларидан фойдаланиш имкониятини қайд этдилар, шунингдек, “ақлли фермер хўжаликлари”га ихтисослашган Корея компанияларининг Қозоғистон бозорига киришини кенгайтиришга ва икки мамлакатнинг ақлли қишлоқ хўжалигини ривожлантириш.келишиб олдилар.
Фуқаролар ўртасидаги тўғридан-тўғри алоқа мустаҳкам дўстликнинг асосидир
21. Томонлар пойтахтлар ўртасида (Астана – Сеул) тўғридан-тўғри авиақатновларнинг тикланиши ва Алмати – Сеул йўналиши бўйича рейсларнинг кўпайиши одамлар ўртасидаги алоқаларни жонлантиришга хизмат қилишини баҳолашди.
22. Томонлар олий таълим соҳасидаги ҳамкорликни қайта тиклашни юксак қадрлайдилар. Томонлар ҳар томонлама ва доимий ҳамкорликка кўмаклашиш ва алмашувларни кенгайтириш, шу жумладан талабалар ва ўқитувчиларнинг академик ҳаракатчанлиги, шунингдек, Қозоғистон Республикаси ва Корея Республикасида техник соҳаларда юқори малакали мутахассисларни тайёрлаш бўйича ҳамкорликни ривожлантиришга келишиб олдилар.
Томонлар Корея Республикасида қозоқ тилини, Қозоғистон Республикасида корейс тилини ўқитишни қўллаб-қувватлайди.
23. Томонлар фан-техника соҳасида ҳамкорликни ривожлантириш ва илғор илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, олий таълим муассасалари ва илмий-техника институтлари ўртасида гуманитар алмашинувни кучайтиришга келишиб олдилар.
Томонлар Қозоғистон Республикаси Фан ва олий таълим вазирлиги ҳамда Корея Республикаси Фан ва ахборот ва коммуникация технологиялари вазирлиги ўртасида фан ва технологиялар соҳасида ҳамкорлик тўғрисидаги англашув меморандуми имзоланганини олқишлайдилар.
24. Томонлар икки мамлакат сайёҳларининг ўзаро ташрифларидаги ижобий суръат ва бу борадаги ҳамкорликни ривожлантириш учун юқори салоҳият мавжудлигини мамнуният билан қайд этдилар.
Томонлар туризм соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш, шунингдек, ҳар икки давлат ҳудудида ташкил этиладиган халқаро сайёҳлик тадбирларида алмашинув иштирокини давом эттиришга келишиб олдилар.
25. Томонлар икки мамлакатда ўтказиладиган спорт тадбирларида алмашинув асосида иштирок этишни давом эттиришга, шунингдек, икки мамлакат спорт федерациялари ўртасида ҳамкорликни йўлга қўйиш бўйича фаол иш олиб боришга келишиб олдилар.
26. Корея томони Қозоғистон халқига ўтган асрнинг 30-йилларида кореялик муҳожирларни самимий қабул қилгани учун миннатдорлик билдирди. Томонлар Қозоғистон этник корейсларининг икки мамлакат ўртасидаги бизнес ва маданий алоқаларни ривожлантиришдаги ролини юқори баҳоладилар.
27. Томонлар бандлик ва меҳнат соҳасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш устида ишлашга келишиб олдилар.
Томонлар Қозоғистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлиги ва Корея Республикаси Бандлик ва меҳнат вазирлиги ўртасида бандлик ва меҳнат муносабатлари бўйича ўзаро англашув меморандуми имзоланганини олқишлайдилар.
28. Томонлар давлат хизматларини ривожлантириш соҳасида, шунингдек, икки давлат ҳукуматлари салоҳиятини мустаҳкамлаш мақсадида давлат хизматида кадрлар ресурсларини бошқариш билан боғлиқ тажриба ва билим алмашиш бўйича ҳамкорлик қилишга келишиб олдилар.
Томонлар Қозоғистон Республикаси Давлат хизматлари ишлари агентлиги ва Корея Республикаси Ходимларни бошқариш вазирлиги ўртасида давлат хизматида кадрларни бошқариш бўйича ўзаро англашув меморандуми имзоланганини олқишлайдилар.
Келажакка нигоҳ
29. Томонлар Корея Республикаси Президенти Юн Сок Ёлнинг давлат ташрифи якунларидан мамнунлик билдирдилар ва икки давлат ўртасидаги дўстлик ва ҳамкорликни мустаҳкамлашга ижобий ҳисса қўшган ушбу ташрифни юқори баҳоладилар. Президент Юн Сок Ёл делегацияга кўрсатилган меҳмондўстлик учун Қозоғистон Республикаси Ҳукумати ва халқига миннатдорчилик билдирди. Икки давлат раҳбарлари Қозоғистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасидаги юқори даражадаги алоқаларни давом эттириш ниятини тасдиқладилар.
30. Президент Юн Сок Ёль Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевни ўзига қулай вақтда Кореяга ташриф буюришни таклиф қилди. Президент Қасим-Жомарт Тоқаев таклифни мамнуният билан қабул қилди.