Қозоғистон ва Европа Иттифоқи виза режимини енгиллаштиришни муҳокама қилмоқда
Европа Иттифоқи Қозоғистон билан ҳамкорликнинг бир қатор асосий йўналишларини, жумладан, порт инфратузилмасини модернизация қилиш ва гидроэнергетика лойиҳаларига инвестицияларни кенгайтиришни аниқлади. Европа Кенгаши Президенти Антониу Кошта бу ҳақда Silk Way телеканалига берган эксклюзив интервьюсида гапирди, деб хабар беради Кazinform.
— Сизнингча, Астана ва Брюссель ўртасидаги "шерикликнинг янги босқичи" амалда нимани англатади?
— Мен учун Қозоғистонда биринчи марта бўлиш, айниқса муносабатларимиздаги бундай муҳим даврда бўлиш жуда ёқимли. Бу йил биз Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимнинг 10 йиллигини нишонлаймиз. Сўнгги ўн йилликда Европа Иттифоқи Қозоғистондаги энг йирик инвестор ва унинг асосий савдо шеригига айланди. Қозоғистон, ўз навбатида, бизнинг иқтисодий хавфсизлигимиз учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди ва нефт ва ураннинг учинчи йирик етказиб берувчисига айланди. Аммо биз бундан ҳам кўпроқ иш қила оламиз. Ушбу ташриф ҳамкорликнинг янги йўналишларини аниқлаш ва аллақачон эришилган ютуқларни қандай чуқурлаштириш мумкинлигини муҳокама қилиш учун имкониятдир.
— 2022 йилдан бери Қозоғистон ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ўзаро алоқалар сезиларли даражада кучайди: Европа ҳозирда мамлакатимизга киритилган барча хорижий инвестицияларнинг 40% дан ортиғини ташкил қилади. Ташрифингиздан қандай аниқ натижалар ёки келишувлар келиб чиқиши мумкин? Қайси соҳалар устувор бўлади?
— Биз тўртта стратегик йўналишни таъкидлаймиз. Биринчидан, транспорт, хусусан, Ўрта йўлакни ривожлантириш ва порт инфратузилмасини модернизация қилиш. Иккинчидан, сув ресурслари - Европа Иттифоқи Марказий Осиё минтақаси бўйлаб гидроэнергетика лойиҳаларига инвестицияларни кўпайтирмоқда. Учинчидан, масофавий мактабларга рақамли технологиялардан фойдаланиш имкониятини бериш. Тўртинчидан, муҳим минераллар, жумладан, Қозоғистонда намуналарни чет элга юбормасдан, мамлакат ичидаги хомашёни таҳлил қилиш имконини берувчи лабораторияни ташкил этиш бўйича йирик лойиҳа.
Бундан ташқари, биз одамлар ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамламоқдамиз. Кеча биз визаларни соддалаштириш бўйича музокараларни расман бошладик. Бу саккиз йил ичидаги биринчи шундай музокаралар бўлиб, Қозоғистоннинг Европа Иттифоқи учун аҳамиятини ва жамиятлар ўртасидаги яқинроқ алоқаларга бўлган қизиқишимизни таъкидлайди.
— Визаларни енгиллаштириш жараёни ҳақида гап кетганда: бу "енгиллаштириш" амалда нимани англатади ва 2026 йилга бориб натижаларни кутишимиз мумкинми?
— Музокаралар эндигина бошланди, шунинг учун аниқ муддатни башорат қилиш қийин. Аммо асосий мақсад Европа ва Қозоғистон ўртасида ўқиш, иш, инвестиция ва туризм учун саёҳатларни осонлаштиришдир. Бу халқларимиз ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашнинг кучли воситасига айланиши мумкин.
— Қозоғистон Европа Иттифоқининг энг йирик энергия етказиб берувчиларидан бирига айланди. Брюссель бу ўзгаришни қандай баҳолайди ва иккала томон ҳам таъминотнинг шаффофлиги ва хавфсизлигини яхшилаш учун қандай ишлаши мумкин?
— Бизнинг энергетика сиёсатимиз аниқ белгиланган. Биз декарбонизацияга ўтишда дунё етакчиларимиз. Яқинда биз янги мақсадларни қабул қилдик: 2040 йилга бориб чиқиндиларни 90% га камайтириш. Биз қайта тикланадиган энергия, энергия самарадорлиги ва анъанавий энергия етказиб берувчиларини диверсификация қилишга сармоя киритмоқдамиз. Қозоғистон ҳозирда Европа Иттифоқига учинчи йирик нефть етказиб берувчиси ҳисобланади. Шунингдек, у ядро энергияси учун жуда муҳим бўлган ураннинг учинчи йирик етказиб берувчисидир. Бундан ташқари, Қозоғистон батареялар, энергия сақлаш тизимлари, қуёш панеллари ва бошқа келажакдаги технологиялар учун зарур бўлган муҳим металлар захиралари туфайли энергия ўтиш даврида муҳим рол ўйнайди.
— Ўрта йўлак бу борада марказий ўринни эгаллайди. Йўналиш бўйлаб инфратузилмадаги камчиликларни бартараф этишга қаратилган янги Европа инвестицияларини кутишимиз керакми?
— Ҳа. Апрель ойида бўлиб ўтган “Европа Иттифоқи-Марказий Осиё” саммитида биз Ўрта йўлакни ривожлантиришни тезлаштиришга келишиб олдик. Арманистон ва Озарбайжон ўртасидаги тинчлик шартномаси ҳам янги имкониятларни очади. Бу Осиё ва Европани боғлайдиган ва Қора денгизгача чўзилган Транскаспий йўналишини тўлиқ ривожлантириш учун катта истиқболларни яратади.
— Сўнгги йилларда C5+EU форматидаги “Европа Иттифоқи-Марказий Осиё” ҳамкорлиги ҳам сезиларли даражада мустаҳкамланди. Минтақавий динамикани қандай баҳолайсиз ва Марказий Осиё устуворликлари ва Европа Иттифоқи сиёсати ўртасида қандай умумийлик бор?
— Бизнинг позицияларимиз асосий тамойиллар бўйича бир-бирига мос келади. Биз халқаро тизим халқаро ҳуқуқ ва БМТ Низоми асосида мустаҳкамланиши керак бўлган кўп қутбли дунё ҳақидаги тасаввурга эгамиз. Бу бизга минтақавий фарқларга қарамай, кўплаб глобал масалалар бўйича келишувга эришиш имконини беради. Биз тинчлик, барқарорлик ва фаровонликни мустаҳкамлаш учун биргаликда ишлаймиз.
— Ва ниҳоят, Қозоғистон ҳақида гапирадиган бўлсак, келгусидаги ҳамкорлик учун қандай салоҳиятни кўрасиз?
— Бизда аллақачон турли соҳаларда кенг ва кучли ҳамкорлик мавжуд. Албатта, баъзида бизда турли бошланғич нуқталар бўлади - бу мутлақо нормал ҳолат. Лекин бизни мулоқот ва дипломатия ҳар қандай муаммони ҳал қилишнинг энг яхши йўли эканлигига ишонч бирлаштиради. Бу ташриф мен учун жуда муҳим: бу йии Президент Тоқаев билан учинчи учрашувим. У чуқур тажрибага эга ва минтақавий ва глобал геосиёсий вазиятни ажойиб тушунадиган етакчи. Биз Қозоғистоннинг воситачи сифатидаги ролини юқори баҳолаймиз ва тобора мураккаблашиб бораётган дунёда дипломатик маконни кенгайтиришга сизнинг мамлакатингиз ёрдам беришига умид қиламиз.
Эслатиб ўтамиз, Қасим-Жомарт Тоқаев билан музокаралардан сўнг, Антониу Кошта Қозоғистон-Европа ҳамкорлигининг юқори динамизмини таъкидлади ва Европа Иттифоқининг ҳар томонлама ҳамкорликни янада чуқурлаштиришга тайёрлигини эълон қилди.
Шунингдек, Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев Европа Кенгаши Президенти Антониу Коштани I даражали "Достық" ордени билан тақдирлагани ҳақида хабар берган эдик.