Қозоғистон — минтақадаги асосий ҳамкор — Швейцария Федерал кенгаши вице-президенти Ги Пармелан

 Швейцария Федерал кенгаши вице-президенти Ги Пармелан Кazinformга берган эксклюзив интервьюсида Қозоғистоннинг Марказий Осиёдаги Берннинг асосий ҳамкорига айланганини таъкидлади, тобора кучайиб бораётган дунёда ишончнинг янги архитектурасига асосий ёндашувларни муҳокама қилди ва рақамли технологиялардан тортиб сув дипломатиясигача бўлган қўшма ривожланиш имкониятларини баён қилди.

— Қозоғистон ва Швейцария мустаҳкам ҳамкорликни сақлаб келмоқда. Икки томонлама муносабатларнинг ҳозирги даражаси ушбу салоҳиятни тўлиқ рўёбга чиқаришга ёрдам берадими?

— Қозоғистон Осиёдан Европага замонавий транспорт йўлагини (Транскаспий халқаро транспорт йўналиши ёки "Ўрта йўлак") ривожлантиришда муҳим бўғин ҳисобланади. Бу транспорт ва логистика соҳасида ҳамкорлик учун кенг имкониятлар очади. Темир йўл соҳасида Швейцария кенг турдаги илғор маҳсулотларни таклиф этади. Мен Stadler Rail компаниясининг Қозоғистон темир йўллари билан замонавий поездларни етказиб бериш ва Қозоғистонда техник хизмат кўрсатиш марказини ташкил этишдаги ҳамкорлигини юқори баҳолайман.

Сув хўжалиги ва инфратузилма соҳасида фаолият юритувчи Швейцария компаниялари тажриба алмашиш ва Қозоғистоннинг инфратузилма лойиҳаларида иштирок этишга катта қизиқиш билдирмоқда.

Биз Қозоғистондан уран импорт қилиш орқали ядро энергетикаси соҳасида ҳамкорликни бошладик. Компанияларимиз ядро чиқиндиларини бошқариш ва ядровий хавфларни суғурталаш соҳасидаги ҳамкорликни кенгайтиришдан манфаатдор. Қозоғистонлик талабалар ҳам Швейцариядаги ядровий энергия соҳасидаги таълим дастурларидан фойда олишлари мумкин. Компанияларимиз бизнес ва хорижий инвестициялар учун барқарор муҳит, жумладан, ҳуқуқий кафолатлар, интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш ва маълумотлар хавфсизлигини кутмоқдалар. Шу муносабат билан мен Қозоғистон Ҳукумати томонидан истиқболли йўналишда ҳаракатланаётган қадамларни олқишлайман. Швейцария компаниялари 2022 йилда Қозоғистонда бошланган кенг кўламли ислоҳотларни диққат билан кузатиб бормоқда.

— Глобал қутбланишнинг кучайиб бораётган шароитида Қозоғистон ва Швейцариянинг дипломатик тажрибаси бошқа давлатлар учун қандай қилиб маълумотнома ва намуна бўлиб хизмат қилиши мумкин?

— Швейцария ҳам, Қозоғистон ҳам халқаро ҳуқуққа ҳурмат ва мулоқот тинч ва фаровон дунёнинг калити эканлигига ишонишади. Қарама-қаршиликлар билан бўлинган бугунги дунё қутбланиш ва "биринчи навбатда мен" менталитети билан ажралиб туради, бу эса халқаро ҳамкорлик ва жамоавий ечимларни талаб қиладиган тобора ортиб бораётган глобал муаммоларга жавоб излашга тўсқинлик қилади. Шу нуқтаи назардан, Қозоғистон ва Швейцариянинг кўприк мамлакатлари сифатидаги роли айниқса муҳимдир. Қозоғистон сингари, Швейцария ҳам кўп томонлама тизим тарафдори ва кўп томонлама ташаббусларни фаол қўллаб-қувватлайди.

— Швейцариянинг Ўрта йўлакка қизиқишини нима рағбатлантиради? Ушбу йўлак Швейцария инвестициялари ва технологик тажрибасидан қандай фойда кўриши мумкин?

— 2021 йилда Швейцария ҳукумати хусусий сектор билан биргаликда Швейцария компаниялари учун йирик халқаро инфратузилма лойиҳаларига, хусусан, барқарорлик, техник мукаммаллик ва инновацияларни бирлаштирган лойиҳаларга киришни осонлаштирадиган Team Switzerland Infrastructure ташаббусини ишга туширди.

Швейцария федерал институтларидан ташқари, асосий иштирокчилар қаторига Swissmem ва Swissrail ассоциациялари, муҳандислар ва архитекторлар suisse.ing ассоциацияси, Швейцария экспорт суғуртаси агентлиги SERV ва Switzerland Global Enterprise (S-GE) экспортни ривожлантириш агентлиги киради.

Team Switzerland Infrastructure Қозоғистон ташкилотлари ва Швейцария компаниялари ўртасида тўғридан-тўғри алоқаларни осонлаштириши мумкин. Бизнинг инфратузилма билан боғлиқ соҳаларимиз транспорт, энергетика, сув ва чиқиндиларни бошқариш каби асосий соҳаларда тажриба алмашишга тайёр. Транспорт соҳасида Швейцария компаниялари темир йўллар, шаҳар транспорти, аэропортлар, автомобиль йўллари, портлар, кўприклар ва туннеллар учун юқори инновацион ечимларни таклиф қилишади.

— Қозоғистон ва Швейцариянинг илғор рақамли технологияларни ривожлантириш истиқболлари қандай?

— Ишончим комилки, Қозоғистон билан илғор рақамли технологиялар соҳасида ҳамкорлик қилиш учун катта салоҳият мавжуд. Иккала мамлакат ҳам сунъий интеллект, юқори самарали ҳисоблаш ва мустаҳкам рақамли инфратузилма иқтисодий ўсиш, инновация ва давлат хизматлари учун стратегик активлар эканлигини тушунади.

Рақамли технологиялар, сунъий интеллект, финтех ва рақамли иқтисодиёт соҳаларидаги ҳамкорликнинг дастлабки истиқболлари ўтган ой Лугано шаҳрида Бош вазир ўринбосари — Сунъий интеллект ва рақамли ривожланиш вазири Жаслан Мадиев ва Лугано мэри ўртасида Plan B форуми доирасида муҳокама қилинган эди.

Швейцария ва Қозоғистон компаниялари рақамли ечимларни, жумладан, иккала мамлакат ҳам катта салоҳиятга эга бўлган энергетика, логистика ва соғлиқни сақлаш каби соҳаларда ривожлантириш учун ҳамкорлик қилишлари мумкин. Янги технологиялар одамларга хизмат қилишини ва барқарор ривожланишни қўллаб-қувватлашини таъминлаш орқали сунъий интеллектдан масъулиятли ва ахлоқий фойдаланишни тарғиб қилиш муҳимдир.

— Швейцария ва Blue Peace дастури Қозоғистон ва Марказий Осиё мамлакатларига сув ресурсларини биргаликда бошқариш ва минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлашда қандай ёрдам бериши мумкин?

— Сувнинг тинчлик, барқарорлик ва минтақавий ҳамкорликни таъминлашдаги роли жуда муҳимдир. Blue Peace ташаббуси Швейцария томонидан 2010 йилда чегаралар, секторлар ва авлодлар ўртасида сув ҳамкорлигини ривожлантириш мақсадида бошланган. Биз 2017 йилдан бери Марказий Осиёдаги ҳамкорлар билан гидродипломатия, минтақавий сув ҳамкорлиги лойиҳалари, мутахассисларни тайёрлаш ва ёшларни жалб қилишни бирлаштириб келмоқдамиз.

Blue Peace Марказий Осиё ташаббуси минтақанинг барқарор ривожланишига ҳисса қўшадиган мулоқот, қўшма ечимлар ва сув ресурсларини бошқаришни мустаҳкамлаш учун асосий платформага айланди. Швейцария ушбу ташаббусни қўллаб-қувватлашдан фахрланади ва унинг кейинги ривожланиши Марказий Осиё мамлакатлари ва халқларига сезиларли фойда келтиришига ишонади.

— Harvest Agro ва Swiss Re каби йирик компанияларнинг Қозоғистон қишлоқ хўжалиги секторига миллионлаб доллар сармоя киритиш режаларини ҳисобга олган ҳолда, қишлоқ хўжалиги соҳасидаги Қозоғистон-Швейцария ҳамкорлиги истиқболларини қандай баҳолайсиз?

— Бир қатор Швейцария компаниялари Қозоғистонга чорвачилик маҳсулотларини экспорт қилишга қизиқиш билдирмоқда. Бизнинг экспортчиларимиз сизнинг мамлакатингизни, айниқса сут маҳсулотлари ва сутли зотлар генетикаси учун муҳим ўсиш бозори сифатида кўришади. Бир нечта Швейцария компаниялари қозоғистонлик фермерлар учун ўғитларни етказиб беради ва ишлаб чиқаради. Швейцария расмийлари мамлакатларимиз ўртасида икки томонлама алоқаларнинг мустаҳкамланишини, тўғридан-тўғри савдони ривожлантиришни ва билим алмашинувини мамнуният билан қабул қилади.

— Қозоғистон ва Швейцария университетлари ва илмий-тадқиқот институтлари ўртасидаги ҳамкорлик учун қандай янги имкониятларни кўряпсиз ва талабалар ва ёш мутахассислар учун алмашинув дастурларини кенгайтириш режалари борми?

— Швейцария таълим, тадқиқот ва инновация тизими университетлар, ташкилотлар ва индивидуал тадқиқотчилар ўртасида бевосита ривожланадиган проактив ҳамкорликни рағбатлантиради. Бизнинг фикримизча, тадқиқот ва инновация соҳасида инновацияларни тан олиш ва уларни конструктив ҳал қилиш илмий ва инновацион жараён иштирокчилари томонидан пастдан юқорига қараб ҳал қилиниши керак бўлган вазифадир.

Қозоғистон ва Швейцария ўртасидаги илмий алоқалар мустаҳкам бўлиб қолмоқда ва турли воситалар билан қўллаб-қувватланади. Тадқиқот соҳасидаги ҳамкорлик асосан хорижий тадқиқотчилар учун Швейцария ҳукумати стипендиялари, шунингдек, рақобат асосида молиялаштириладиган қўшма лойиҳалар (Швейцария миллий илмий жамғармаси, Европа Иттифоқининг тадқиқот учун доиравий дастурлари) орқали қўллаб-қувватланади.