Қозоғистон иқтисодиётини 2026 йилда нима кутади
Мутахассислар Kazinform агентлиги мухбири билан бўлган суҳбатда 2026 йил Қозоғистон иқтисодиёти учун қандай бўлишини ўз қарашлари билан ўртоқлашдилар. Ташқи қийинчиликларга қарамай, уларнинг фикри бирдек: мамлакат ижобий динамикани сақлаб қолади ва янада мувозанатли, бироқ барқарор ўсиш даврига киради.
Мўътадил, лекин барқарор ўсиш Молиявий эксперт Расул Рисмамбетов Қозоғистон иқтисодиёти 2026 йилда ташқи хавфлар ва товар бозорининг ўзгарувчанлигига қарамай, 4-4,5 фоиз ўсиб, ижобий суръатни сақлаб қолишини башорат қилмоқда. Унинг сўзларига кўра, инфратузилма лойиҳалари, давлат секторини рақамлаштириш ва саноатнинг чуқурроқ қайта ишлашга ўтиши асосий омиллар бўлади.
"Ишончим комилки, Қозоғистон аста-секин хомашёга қарамликдан чиқади, гарчи келгуси йилда бўлмаса ҳам. Ишлаб чиқариш ва ички талабнинг улуши ортиб бормоқда ва давлат инвестиция лойиҳаларида хусусий капиталнинг ролини кучайтирмоқда", - деб таъкидлайди молиявий эксперт.
Бироқ, у ўсиш суръатлари нотекис бўлишини таъкидлайди - нефть экспортига боғлиқлик ва логистика хавфларига (хусусан, Каспий йўналиши ва Каспий қувур линияси консорциуми) заифлик сақланиб қолмоқда.
“Шу билан бирга, янги минтақавий лойиҳалар — транспорт коридорлари, энергетика ва агросаноат кластерлари таъсири 2026 йилдан сезила бошлайди. Бу динамика айниқса Марказий ва Шимолий Қозоғистонда ҳамда Қостанай вилоятида аниқ кўринмоқда, чунки бу ерда ҳокимиятлар фаол фаолият олиб бормоқда. Бироқ умуман олганда, мамлакат муътадил, лекин барқарор ўсиш босқичига қадам қўяди, бу ерда ривожланишнинг асосий ресурси субсидиялар эмас, самарадорлик бўлади. Ва муҳим жиҳат — узоқ муддатли режалаштиришда фақат «ЯИМ ҳажми» кўрсаткичига қаратилган ёндашувдан воз кечиш вақти келди, — деди Рисмамбетов.
Иқтисодчи Бауиржан Шурманов ҳам ўз нуқтаи назарини тақдим этди. У Миллий банкнинг янгиланган Пул-кредит сиёсати ҳисоботида тақдим этган хулосаларига умуман қўшилишини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, ҳужжат иқтисодиётнинг ҳозирги ҳолатини ва Қозоғистон 2026 йилга яқинлашаётган асосий чекловларни жуда аниқ акс эттиради.
"Ўсиш истиқболлари нуқтаи назаридан, иқтисодиёт ҳақиқатан ҳам бу йилги юқори ўсиш суръатларидан мўътадилроқ динамикага ўтмоқда. Бу талабнинг ҳаддан ташқари қизиши, юқори инфляция ва молиявий шароитларнинг қаттиқлашишини ҳисобга олган ҳолда муқаррар. 3,5–4,5% бошланғич ўсиш прогнози реал кўринади. Иқтисодиёт ўсишда давом этади, бироқ унчалик тенг эмас: ички истеъмол заифлашади, саноат, қазиб олиш сектори ва инфратузилма лойиҳалари эса барқарор бўлиб қолади", - деб таъкидлади Шурманов.
Инфляция ва базавий ставка
Расул Рисмамбетовнинг прогнозига кўра, инфляция 2026 йилда тарифларни созлаш, озиқ-овқат ўзгарувчанлигининг пасайиши ва ички таъминотнинг ошиши туфайли 10-11% гача пасаяди.
“Миллий банк босқичма-босқич юмшатиш сиёсатини давом эттиради. Мен базавий ставка 2026 йилнинг иккинчи чорагидан бошлаб ҳозирги 18% дан 16-17% гача туширилишини кутмоқдаман. Бу валюта бозорига босим ўтказмасдан инвестиция ва кредит талабини жонлантириши мумкин. Асосий муаммо инфляцияга бўлган ишончда қолаверади. Давлат харидлари ва тарифларни тартибга солиш тизимида таркибий ўзгаришлар бўлмаса, инфляция осонгина кўтарилиши мумкин. Шунинг учун сиёсатни юмшатиш фискал рағбатлантириш ислоҳоти ва шаффоф харажатларни мақсадли белгилаш билан бирга бўлиши керак. Акс ҳолда, ставкаларни пасайтириш иқтисодиётга барқарор таъсир кўрсатмасдан фақат қисқа муддатли таъсирга эга бўлади”, - деб ҳисоблайди эксперт.
Бауиржан Шурманов инфляция траекторияси қийин бўлишига ишонади: ҚҚСнинг ошиши, тарифларнинг ўзгариши ва ёқилғи бозорини либераллаштириш нархларга босим ўтказишда давом этмоқда. 9,5–12,5% инфляция прогнози ушбу хавфларни акс эттиради.
"Бундай шароитларда келгуси ойларда асосий ставканинг пасайиши ҳақиқатан ҳам кўринмаяпти. Менинг фикримча, Миллий банк узоқроқ муддатли қатъий пул-кредит сиёсати зарурлигини таъкидлашда ҳақли. Агар инфляция фақат йилнинг ўрталарига келиб барқарор равишда пасайишни бошласа, унда йилнинг иккинчи ярмигача, кейин эса фақат ўртача даражада ставкани пасайтириш учун имконият пайдо бўлмаслиги мумкин", - деб таъкидлади у.
Ўсишни таъминлайдиган соҳалар Мамлакат энди асосий омил субсидиялар эмас, балки самарадорлик ва тадбиркорлик фаолияти бўлган босқичга кирмоқда.
Рисмамбетовнинг сўзларига кўра, 2026 йилда асосий ўсиш соҳалари энергетика, транспорт ва логистика йўлаклари, агросаноат комплекси ва рақамли сектор бўлади. Каспий денгизи ва Хитой орқали қуруқликдаги йўллар айниқса муҳим бўлади, чунки улар янги ташқи савдо тармоғини яратмоқда ва инвестицияларни жалб қилмоқда.
"Қишлоқ хўжалиги сектори ва давлат секторининг рақамли трансформацияси хусусий инвестициялар учун жалб нуқталарига айланиши мумкин. 2026 йилда Қозоғистон маъмурий ўсишдан тадбиркорлик ўсишига ўтиш босқичига киради - бунда иқтисодиётнинг асосий энергияси давлат дастурларидан эмас, балки бизнес ва минтақавий ташаббуслардан келади. Давлат томонидан бошқариладиган иқтисодиётдан ишонч ва маълумотлар иқтисодиётига ўтиш барқарор ўсишнинг калити бўлади", - деб таъкидлади эксперт.
Бауиржан Шурманов асосий ўсиш хомашё сектори, инфратузилма қурилиши, норесурс саноатининг айрим соҳалари ва АКТдан келиб чиқишини таъкидлайди. Шу билан бирга, реал даромадларнинг пасайиши ва кредит шартларининг қаттиқлашиши фонида истеъмол сектори сезиларли даражада секинлашади.
"Шу маънода, 2026 йил ўтиш даври йили бўлади: иқтисодиёт инфляцияни пасайтириш ва инвестиция фаоллигини сақлаб қолиш зарурати ўртасида мувозанатни сақлайди", - деб таъкидлади Шурманов.
Ҳукумат илгари Қозоғистоннинг 2026–2028 йилларга мўлжалланган иқтисодий ўсиши прогнозини тақдим этган эди.
Шуни таъкидлаш керакки, 2025 йилнинг дастлабки етти ойида Қозоғистоннинг ялпи ички маҳсулоти ўсиши 6,3% ни ташкил этди. Бу иқтисодий ўсиш ижтимоий ва инфратузилма соҳаларида ижобий ўзгаришлар билан бирга келади.