Қозоғистон хавф-хатарларга қарши куч бирлаштирадиган ишончли ҳамкор эканлигини исботлади – эксперт
TASHKENT. Kazinform – Қозоғистон глобал миқёсда самарали мулоқот юритиб, долзарб хавф-хатарларни ҳал қилиш учун куч бирлаштирадиган ишончли ҳамкор эканлигини исботлади, деди Ўзбекистон Фанлар академияси Давлат ва ҳуқуқ институти катта илмий ходими Равшан Назаров Kazinform мухбирига берган интервьюсида. Унинг фикрича ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев ташаббуси билан ўтган 6 йил давомида қабул қилинган сиёсий қарорлар минтақада ҳамкорликни ривожлантиришга катта ҳисса қўшган.
2019 йилдан бери Марказий Осиёда Қозоғистон ҳал қилувчи рол ўйнаган кўплаб муҳим воқеалар бўлди. Хусусан, Астана ва Тошкент ўртасидаги расмий алоқалар янги суръат касб этди. Шу билан бирга, икки давлат ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик минтақа давлатларининг иқтисодий фаровонлигига йўл очди.
Шу муносабат билан эксперт Қозоғистон томонидан сўнгги йилларда бошланган лойиҳаларга тўхталди. Масалан, мамлакат ҳудуднинг барқарор ривожланишини таъминлашга қаратилган муҳим ҳужжат ишлаб чиқишни таклиф қилди.
“Қозоғистон 2030 йилгача Марказий Осиёда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш бўйича стратегик ҳужжат ишлаб чиқишни таклиф қилди. Бу режа ҳамкорликни чуқурлаштириш ва минтақада барқарорликни таъминлашга ижобий таъсир қилиши шубҳасиз. Ташаббус доирасида Марказий Осиёнинг бешта давлати учун умумий маълумотларни таҳлил қилиш ва ахборот алмашиш платформаси яратилади”, — деди Равшан Назаров.
Шу билан бирга, сиёсатшунос KazAID халқаро тараққиёт агентлиги ташкил этилганини юқори баҳолади. Ушбу ташкилот ўз фаолиятини 2020 йил декабрь ойида бошлаган. Агентликнинг мақсади Марказий Осиё ва Афғонистонга эътибор қаратган ҳолда минтақада иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришга қаратилган давлат сиёсатини амалга оширишдан иборат. Бугунги кунда KazAID гуманитар ёрдам соҳасини тизимлаштириш ва сиёсий, иқтисодий ва маданий-гуманитар соҳаларда ҳамкор давлатлар билан мулоқот ўрнатиш устида ишламоқда.
Қозоғистоннинг минтақадаги интеграцияга янги суръат бағишлаган ташаббусларидан бири Марказий Осиё ёшлари ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашдир.
“Қозоғистонда Президент Қасим-Жомарт Тоқаев раҳнамолигида минтақа ёшлари ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Хусусан, у Марказий Осиё ёшлари учун мулоқот майдонини яратиш ташаббуси билан чиқди. Қозоғистон минтақанинг барқарор ривожланиши учун ёшлар ҳамкорлиги муҳимлигини инобатга олиб, бу борадаги илғор ишлар ва инновацион ташаббусларни қўллаб-қувватламоқда”, – деди Р.Назаров.
Бундан ташқари, ўтган йили Қозоғистон нефть экспорти учун фойдаланиладиган йўналишларни диверсификация қилишни бошлади.
“Хусусан, Қозоғистон экспорт йўналишларини диверсификация қилиш тамойилидан келиб чиқиб, Боку-Тбилиси-Жайҳон қувури орқали йилига 20 миллион тоннагача нефтни ташиш бўйича тегишли чора-тадбирларни амалга оширди. Бу стратегия Россия орқали транзитга қарамликни бартараф этиш ва мамлакатнинг энергия хавфсизлигини мустаҳкамлашга қаратилган”, – деди сиёсатшунос.
Равшан Назаров ўтган давр мобайнида тараққиёт билан бирга мураккаб даврлар ҳам бўлганини эслатди.
“2021 йилда Афғонистонда ҳокимият алмашгани, 2022 йилда Қозоғистонда содир бўлган январь воқеалари ва Қорақалпоғистондаги нотинчликлар, Қирғизистон ва Тожикистон чегарасидаги кескинлик минтақа учун оғир кечди. Бу даврларда минтақа давлатлари раҳбарлари тақдирли танловлар қилдилар, самарали қарорлар қабул қилдилар, Марказий Осиёдаги инқирознинг олди олинди”, – деб эслайди эксперт.
Сиёсатшунос таъкидлаганидек, бугунги кунда Қозоғистоннинг Марказий Осиёдаги сиёсий салмоғи ва нуфузи ошди. Унинг сўзларига кўра, халқаро ташкилотлар доирасидаги ҳамкорлик Астананинг жаҳон саҳнасидаги аҳамиятини расман кўрсатди.
“Қозоғистон Марказий Осиёда барқарорликнинг ишончли кафолати сифатида ўзини намоён қилди. У глобал миқёсда мулоқот олиб борадиган ва долзарб муаммоларни ҳал қилиш учун куч бирлаштирадиган ишончли ҳамкор эканлигини исботлади. Қозоғистонда демократик жамият қуришга қаратилган ислоҳотлар бутун Марказий Осиё минтақаси учун намунадир”, – деди Равшан Назаров Kazinform мухбирининг саволига жавоб берар экан.
Экспертнинг фикрича, Қозоғистон Марказий Осиёнинг халқаро майдондаги нуфузини ошириш ва минтақада ҳар томонлама интеграцияни ривожлантиришни давом эттириш ниятида.
“Президент Қасим-Жомарт Тоқаев ўзининг бой дипломатик тажрибасига таянган ҳолда Қозоғистоннинг Марказий Осиёдаги нуфузини оширишда давом этади. Жумладан, Қасим-Жомарт Тоқаев “Марказий Осиё Уйғониш даври: Барқарор тараққиёт ва фаровонлик сари йўл” мақоласида минтақавий ҳамкорлик муҳимлигини таъкидлади. Айни пайтда Ўзбекистон ва бошқа минтақа давлатлари Қозоғистонни Марказий Осиёдаги асосий иқтисодий ҳамкор деб билади. Қасим-Жомарт Тоқаев Марказий Осиёнинг улкан салоҳияти, жумладан, минтақа давлатлари ўртасидаги ўзаро манфаатли ҳамкорлик дунё давлатлари билан тенг ҳуқуқли мулоқот ўрнатиш имконини бераётганини доимо таъкидлаб келади”, – деди Равшан Назаров.
Шу муносабат билан “Марказий Осиё+” формати минтақа давлатларининг ривожланишида ҳал қилувчи ўрин тутади. Экспертнинг фикрича, Қозоғистон ҳамкорликка қаратилган мулоқот майдончаларида фаол иштирок этиб, Марказий Осиёда хавфсизлик ва иқтисодий фаровонликни таъминлашга ҳисса қўшмоқда.
“Тез орада “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” форматидаги биринчи саммит бўлиб ўтади. Қозоғистон минерал ресурсларга бой. Бу борада у Европанинг энергия хавфсизлигини таъминлашда ишончли ҳамкорга айланиши мумкин. “Марказий Осиё – Хитой” ҳамкорлиги эса, хусусан, инфратузилма ва савдо алоқаларини мустаҳкамлашга қаратилган. Шунга кўра, Қозоғистон транзит салоҳиятини ошириш учун географик жойлашувидан самарали фойдаланиши мумкин”, – дейди сиёсатшунос.
Равшан Назаров таъкидлаганидек, “Марказий Осиё – АҚШ” форматида асосан иқтисодий ривожланиш ва демократия масалаларига эътибор қаратилган. Шу муносабат билан Қозоғистон қўшма лойиҳаларни амалга ошириш, демократияни такомиллаштиришга қаратилган ислоҳотларни илгари суришда АҚШнинг минтақадаги ишончли ҳамкори ҳисобланади.
“Марказий Осиё хавфсизлиги ва барқарорлигини таъминлаш учун АҚШ, Хитой, Россия, Европа Иттифоқи билан тенг ҳуқуқли мулоқот олиб бориш зарур. Шунинг учун Қозоғистон ўзининг сиёсий салмоғи ва олиб бораётган ташқи сиёсати туфайли Марказий Осиё тараққиёти ва барқарорлигига ҳисса қўшиши мумкин”, – дея хулоса қилди Равшан Назаров.