Қизилўрда бундан 100 йил аввал пойтахт бўлганида шаҳар аҳолиси қанча эди
QYZYLORDA. Кazinform — Қизилўрда Қозоғистон АССР пойтахти бўлганида тез ривожланди. Кўчиб ўтувчилар сони кўпайди, ўқув юртлари, завод ва муассасалар кўпайди.
Қўрқит ота номидаги Қизилўрда университети гуманитар-педагогика институти директори, тарих фанлари номзоди Сағат Тайман республиканинг маъмурий марказига айланганидан сўнг шаҳар ҳаётидаги ўзгаришларга тўхталди.
— Шаҳар аҳолиси 22,5 мингдан ошади. Шаҳарга электр энергияси киритилиб, бу ерда турли муассасалар, саноат объектлари пойдевори қўйила бошланди. Қандолат фабрикалари, гўшт комбинатлари, пиво заводлари, турли артеллар кўпайди. Ўрта ва махсус таълим муассасалари, саноат ва қишлоқ хўжалиги муассасалари, Қозоғистон эпидемиология ва гигиена институти негизида эмлаш лабораторияси ташкил этилди, – дейди олим.
1925-1928 йилларда А.Байтурсинули Қизилўрдадаги Қозоқ халқ таълими институтида дарс берди.
Биринчи қозоқ илмий тадқиқот, геология ва ветеринария бактериология институтлари иш бошлади.
Кўпгина оммавий ахборот воситалари ҳам Сирдарё бўйидаги асосий шаҳарда жойлашди.
Республика «Еңбекші қазақ» (ҳозирги «Егемен Қазақстан»), «Советская степь» (ҳозирги «Казахстанская правда»), «Ауыл» газеталари, «Әйел теңдігі», «Денсаулық жолы», «Жаңа әдебиет», «Жаңа мектеп» журналлари нашр этилган.
Қизилўрдада илк театр пардаси 1926 йил 13-январда М.Авезовнинг “Енлик-Кебек” спектакли ва халқ артистлари иштирокидаги катта концерт билан очилди.
— Кўчаларда хом ғиштдан қурилган уйлар ўрнига икки қаватли уйлар тизилган. Ўша пайтда қурилиш учун жуда катта маблағ ажратилган. 1925 йилда Оренбургдан 49 та муассаса ва 1150 нафар ходимни янги пойтахтга кўчириш керак эди. Биз турли иншоотларни, ҳатто саройлар, ёзги ошхоналар ва ҳаммомларни кўчириш комиссиясига мослаштиришга мажбур бўлдик, — дейди у.
Эслатиб ўтамиз, Қизилўрда шаҳри бундан роппа-роса бир аср олдин Қозоғистон АССРнинг пойтахти бўлган. Бугунги кунда шаҳар аҳолиси бир неча баробар ортиб, 280 мингдан ошди.
Қизилўрдадаги баъзи бинолар шаҳар Қозоғистон Республикаси пойтахти бўлган даврнинг ёдгорликлари сифатида сақланиб қолган.
Муаллиф: Назерке Саниязова