Дунёда аутизм пандемияси борлиги ростми
2000 йилдан бери ижтимоий тармоқларда аутизм билан касалланганлар сони 241 фоизга ошгани ҳақида ёзилмоқда. 23 йил олдин бундай ташхис ҳар 10 минг боладан биттасига, ҳозир эса ҳар 44 болага қўйилган. Шундай қилиб, дунёда аутизм пандемияси мавжуд, аммо бу ҳақда гапирилмаяпти. Бу ростми? Буни Stopfake.kz аниқлади, дея хабар беради Кazinform.
“Постда келтирилган рақамлар бироз бузиб кўрсатилган. Тақдим этилган рақамлар АҚШ Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази (CDC) маълумотлари бўлиб, фақат шу мамлакатга тегишли. 2021 йилда агентлик ҳисоб-китобларига кўра, ҳар 44 америкаликдан бирига аутизм спектрининг бузилиши (АСБ) ташхиси қўйилади. 2000 йилда бундай ташхис 150 кишидан 1 нафарида қайд этилган. 1970 йилларнинг статистик маълумотларига кўра, бундай касаллик 10 минг америкаликдан фақат биттасида топилган.
Бироқ бу маълумотлар касалликнинг ўсишининг сўзсиз исботи бўла олмайди”, деб ёзади Stopfake.kz.
Бунинг сабаби, 1970 йилларда ва ҳатто 2000 йилларнинг бошида аутизмни ташхислашнинг турли усуллари мавжуд эди.
Болалар аутизми биринчи марта 1943 йилда Лео Каннер томонидан таснифланган. 1970 йилларда бу ташхис ва унинг намоён бўлиши аниқ эмас эди ва у ҳеч кимга қўйилмади. Ташхис расман фақат 1980 йилларда қўлланилган. Ўша пайтда касаллик шизофрениядан фарқли деб таърифланган ва "умумий ривожланиш бузилиши" деб номланган. Бу концепция 1987 йилда кенгайтирилди ва "енгил тортишиш" сўзлари қўшилди. Бироқ, ўша пайтда аутизм ҳали ҳам касалликларнинг тўлиқ спектри эмас, балки умумий ташхис ҳисобланарди. АСБ диагностикаси усули ҳам, АСБ атамаси ҳам фақат 1994 йилда пайдо бўлган ва 2000 йилда қайта кўриб чиқилган ҳамда кенгайтирилган.
2019 йилда қабул қилинган 11-Халқаро касалликлар таснифида АСБ тушунчаси яна кенгайтирилди. Энди у танадаги турли хил бузилишларнинг 7 та характеристикасини ўз ичига олади, уларнинг ҳар бири ўзига хос диагностика талабларига эга.
Аутизм тушунчасининг кенгайиши ва диагностика усулларининг такомиллаштирилиши туфайли одамларга кўпинча ушбу касаллик ташхиси қўйилган. Аммо бу улар ташхис қўйишдан олдин касал бўлмаганлигини англатмайди.
“Яъни, шифокорларда етарли тажриба ва зарур текшириш усуллари бўлмагани учун шу пайтгача аутизмга чалинганлар аниқланмаган.
Шу сабабли, касалланиш статистикасининг ўсиши ҳолатларнинг кўпайганлигини исботламайди. Статистик маълумотлар диагностика усулларини такомиллаштириш ва 1970 йилларга нисбатан АСБ концепциясининг кенгайиши туфайли ортиб бормоқда. Шифокорлар аутизмнинг ривожланишига ташқи омиллар, масалан, атроф-муҳит таъсир қилиши мумкинлигини инкор этмайдилар. Мутахассисларнинг фикрича, ҳомиладорлик даврида онанинг айрим касалликлари, ирсий мойиллик, ота-оналарнинг қариши, эрта туғилиш ва бир онадан туғилган болалар ўртасидаги қисқа вақт каби омиллар АСБ ривожланиш хавфини оширади.
Буларнинг барчаси таъсир қилиши мумкин. “Олимлар ҳалигача аутизмнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши сабаблари ҳақида аниқ маълумотларга эга эмас”, — дейилади хулосада.