Ассамблея Қозоғистон жамиятига нима бера олди
ASTANA. Кazinform – 23-24 апрель кунлари пойтахтда Қозоғистон халқи Ассамблеясининг 34-сессияси бўлиб ўтади. Анжуманда Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев ҳам иштирок этиб, институт ютуқлари ва истиқболдаги режаларини муҳокама қилади. Кўплаб янгиликларга гувоҳ бўламиз. Шу ўринда Kazinformнинг таҳлилий шарҳловчиси Ассамблеянинг ўтмиши ва бугунига назар ташлаб, унинг мамлакат тарихидаги аҳамиятига баҳо берди.
Чексиз меҳнат, оппоқ орзу
Бу йил 1995 йил 1 мартда ташкил этилган Қозоғистон халқи Ассамблеясининг 30 йиллиги нишонланади.Барқарорлик ва тинчлик тимсолига айланган ушбу ташкилотнинг юбилейи доирасида жорий йилда 150 дан ортиқ тадбир ташкил этилади. Бундан ташқари, ортиқча харажатларга йўл қўйилмаслиги айтилган.
Давлат раҳбари, шунингдек, Ассамблея аъзолари томонидан амалга оширилаётган «Қайырымдылық керуені» (“Хайрия карвони”) лойиҳаси доирасида муҳтожларга кўмак кўрсатилиб, биргина 2024 йилнинг ўзида 1,7 миллиард тенгедан ортиқ ёрдам кўрсатилганини таъкидлади. Институт таркиби ўтган йилги сув тошқинларида ҳам фаоллик кўрсатди. Бугунги кунда Ассамблеянинг институционал салоҳияти мустаҳкамланиб, ташкилот раҳбарлари давлат қарорларини қабул қилиш, ислоҳотларни илгари суришда фаол иштирок этмоқда. Қайсидир маънода, бу ҚХАнинг сўнгги 30 йилдаги ўзгаришининг асосий ютуғи каби кўринади.
Маълумки, 2008 йил 20 октябрда Қозоғистон Республикасининг “Қозоғистон халқи Ассамблеяси тўғрисида”ги қонуни имзоланган. Ушбу қонун этнослараро муносабатлар соҳасидаги асосий тамойилларни белгилаб берди ҳамда Қозоғистон халқи Ассамблеяси ва унинг тузилмаларининг ҳуқуқий даражасида мақомини белгилаб берди. Яъни, давлат миллий сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга оширишга ҳисса қўшадиган институтга айланди.
Охирги 2-3 йил ичида катта ишлар қилинди. Сиёсий ислоҳотлар дастури институционал ўзгаришларни шакллантирди. Ташкилот парламент ҳокимиятининг янги самарали воситасига эга бўлди. Давлат раҳбари Қозоғистон халқи Ассамблеясининг тавсиясига кўра Парламент Сенатига 5 нафар депутатни тайинлайди.
2023 йил июнь ойида Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев фармойиши билан «Бір ел – бір мүдде» (“Бир давлат – бир манфаат”) депутатлар гуруҳи ташкил этилган эди. Бу гуруҳга Қозоғистон Республикаси Парламентининг 30 нафар депутати, жумладан, Сенатдан 10 нафар депутат ва Мажилисдан 20 нафар депутат кирди.
Мамлакатнинг ҳар бир ҳудудида ҳамкорликда фаолият юритиш бўйича келишув меморандумлари асосида кўплаб янги жамоат ишлари амалга оширилмоқда. Айни пайтда мамлакат бўйлаб мингдан ортиқ этномаданий бирлашмалар фаолият кўрсатмоқда.
Ҳудудларда институт фаолиятини мувофиқлаштирувчи 34 та Дўстлик уйи фаолият кўрсатмоқда. Булар Ассамблеянинг кўп функцияли ресурс марказлари (интеграция, медиация ва волонтёрлик) ҳамда Ассамблеянинг қатор республика ва халқаро лойиҳаларини амалга ошириш учун платформалардир.
Ассамблеянинг жамоат тузилмалари фаолияти анъана ва маданиятни асраб-авайлаш, интеграция, маданиятлараро мулоқотда катта рол ўйнайди. Дўстлик уйларида 100 дан ортиқ ижтимоий лойиҳалар амалга оширилди.
2023 йилда “Оқсоқоллар кенгаши” ташкил этилди. Республиканинг барча ҳудудларида ҚХА ҳузуридаги 1119 та Оқсоқоллар кенгаши ўз фаолиятини бошлади, улар таркибига таниқли шахслар, жамоатчилик фикри етакчилари, этник-маданий ва фахрийлар уюшмалари ва бошқа жамоат ташкилотларидан 7639 нафар аъзо кирди.
Айни пайтда оқсоқоллар этномедиация, маслаҳатлашувлар, фуқароларни қабул қилиш ишларини самарали олиб бормоқда ва ахлоқ тузатиш муассасаларига бориб, суицид ва диний экстремизмнинг олдини олишга муносиб ҳисса қўшмоқда. Қатор ҳудудларда Оқсоқоллар кенгаши томонидан ичимлик суви муаммосини ҳал этиш, йўллар сифатини яхшилаш, болалар майдончалари барпо этишга эътибор қаратилмоқда.
Бундан ташқари, институт қошидаги Оналар кенгаши фаолияти ҳам жонланди. 16 минг нафардан ортиқ кишидан иборат 1713 Оналар кенгаши «Мәдениетті ана – мәдениетті ұлт» (“Маданиятли она – маданиятли халқ”) миллий лойиҳасини амалга оширмоқда. Уларда оила институтини асраб-авайлаш ва мустаҳкамлаш, маънавий-ахлоқий тарбиялаш, ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш бўйича кўрсатмалар берилмоқда. Кўп болали оилаларга турли ёрдам кўрсатилиб, хотин-қизлар тадбиркорлиги қўллаб-қувватланмоқда.
Давлат раҳбарининг 2021 йил октябрь ойида ҚХА Кенгашининг кенгайтирилган йиғилишидаги топшириғига асосан “Ассамблея ёшлари” Республика жамоат бирлашмаси ташкил этилган бўлиб, барча ҳудудларда ёшлар ташкилотлари бўлимлари фаол иш олиб бормоқда. Айни пайтда 9 минг нафар фаол ёшлар жалб этилган.
Бундан ташқари, 1294 нафар медиатор ҚХАда рўйхатга олинган бўлиб, 2023 йил ҳолатига кўра жами 2621 та медиаторлик шартномалари тузилган. Ўтган йили 1380 нафар иштирокчи этномедитация бўйича ўқув семинарларида қатнашган. Улар низоларни ҳал қилиш бўйича билим ва кўникмаларни ривожлантирадилар, бу эса профилактика сиёсатини ишлаб чиқишга ёрдам беради, воситачиликдан фойдаланиш техникаси ва механизмларини ўргатади. Этнослараро муносабатлар соҳасида комплекс илмий-таҳлилий ва амалий тадқиқотлар олиб борилмоқда.
Ҳудудларда 360 га яқин мутахассисни бирлаштирган 18 илмий-эксперт гуруҳи фаолият юритмоқда. Масалан, 2023 йилда этнослараро соҳада 3 та тадқиқот ўтказилиб, мониторинг гуруҳлари мамлакатнинг 10 та ҳудудига саёҳат қилиб, аниқ тадқиқотлар ишлаб чиқилди. Этнослараро муносабатлар соҳасида давлат сиёсати масалалари бўйича 23 та бошқарма, марказ ва ваколатхоналар фаолият кўрсатмоқда. Л.Н. Гумилёв номидаги Евроосиё Миллий университетида очилган ҚХАнинг илк кафедраси ўтган йили ўзининг 10 йиллигини нишонлади.
Шу куни этномаданий бирлашмаларда 15 тилда 52 та оммавий ахборот воситалари мавжуд.
Қозоғистон халқи Ассамблеясининг 14 нафар Дўстлик элчиси бошқа давлатлар билан ўзаро ҳамкорликни ривожлантиришга Қозоғистоннинг бирлик ва тотувлик намунасини кўрсатишга алоҳида ҳисса қўшмоқда. Шунингдек, жамоат тотувлиги ва миллий бирликни сақлашга ҳисса қўшган шахслар «Ел бірлігі» (“Эл бирлиги”) ордени билан тақдирланишини ҳам алоҳида таъкидлаш жоиз. Биз санаб ўтганларимиз Ассамблея фаолиятининг бир саҳифасидир.
Ҳар бир этник гуруҳнинг роли муҳим
Шу ўринда институт аъзоси сифатида ўз фаолиятини бошлаган, жамиятда эътироф этилган фуқароларнинг фикрларини эътибордан четда қолдирмадик. Улардан бири, Парламент Сенати депутати Геннадий Шиповскихнинг сўзларига кўра, Қозоғистон халқи Ассамблеяси ташкил этилганига 30 йил бўлган вақт тарихий нуқтаи назардан унчалик кўп бўлмаса-да, қисқа вақт ҳам эмас. Бу даврда институт ўзининг ўзига хослиги ва фуқаролик жамияти пойдевори туфайли мамлакатдаги барча этник гуруҳларни бирлаштира олди.
- Бу — жуда катта иш. Мамлакатимиз барқарорлиги ва бунёдкорлигини шакллантирди. Ассамблеянинг энг катта ютуқларидан бири — шу. Юртимизда қайси миллат вакилини олманг, қайси давлатга бормасин, ҳамжиҳатлик ва тотувликни тарғиб этиб, унинг янада ривожланишига ҳисса қўшади. Шунинг учун ҳам уларнинг ҳар бирининг ўрни жуда катта, - дейди у.
Ассамблея кўп векторли ташкилот ҳисобланиб, мафкуравий йўналишда кўплаб лойиҳалар амалга оширилмоқда. Бугина эмас, Шиповскихнинг сўзларига кўра, бошқа давлатлар билан алоқа ўрнатиб, халқаро дипломатияга ўз ҳиссасини қўшаётган, ҳатто мамлакатлар ўртасидаги ижтимоий-иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлашга ёрдам бераётган фуқаролар ҳам бор.
– Масалан, Қозоғистонда яшовчи корейс ёки немис каби бошқа миллат вакиллари ҳамон ўз ватанидаги қариндошлари билан мулоқотда бўлишади. Улар ўзлари яшаб турган жой, яъни Қозоғистоннинг афзалликлари ва устунликларини тарғиб қиладилар, баъзан сармоя жалб қилишга ҳаракат қилишади. Бу — Ассамблеянинг афзалликларидан бири, — дейди Сенат депутати.
Қизилўрда вилояти ҚХА қошидаги “Журналистлар клуби” раиси Елена Рибина ҳам Ассамблея миллий бирдамлик ва ижтимоий тотувликни таъминловчи ўзига хос институт эканлигини таъкидлади. Ташкилот ҳозирда миллатлараро ва маданиятлараро бағрикенгликни мустаҳкамлашда муҳим рол ўйнамоқда. Бу миллатидан қатъи назар, ҳар бир фуқарога ўз Ватанининг тўлақонли аъзоси эканини ҳис этишига ёрдам беради, ўзаро ҳурмат ва фуқаролик ўзига хослигини сингдиради.
– Айни пайтда Қизилўрда вилоятида 30 дан ортиқ этнос вакиллари истиқомат қилади, 11 этник-маданий бирлашма фаолият кўрсатмоқда. Уларнинг фаолияти халқлар ўртасидаги дўстликни мустаҳкамлаш ва маданий алоқаларни ривожлантириш, давлат сиёсатида фаол иштирок этиб, ҳудудни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга ҳисса қўшишга қаратилган. Вилоят ҚХАда Оқсоқоллар ва оналар кенгаши, “Ассамблея ёшлари” ташкилоти, Журналистлар клуби, илмий-эксперт гуруҳи, этномедиация кенгаши, “Жомарт жан” маркази, ахборот-тушунтириш гуруҳлари мавжуд. Бу тузилмалар жамиятдаги муҳим муаммоларни ҳал қилишда фаол иштирок этмоқда, – дейди Елена Владимировна.
Унга кўра, ҳар бир фуқаро ҳуқуқ-тартиботни сақлаши, давлат тили, рамзлари, маданиятини ҳурмат қилиши, ижтимоий тотувлик ва бирдамликни қўллаб-қувватлаши шарт. Буни ўзларига ҳаётий тамойил қилиб, юрт фаровонлиги йўлида ҳалол меҳнат қила олсалар, бу чинакам давлатчиликнинг намоёнидир. Ассамблеянинг асосий вазифаси ана шу давлатчиликни мустаҳкамлашдан иборат.
– Шахсан мен Ассамблеянинг бир қанча афзалликларини таъкидлаб ўтмоқчиман. Биринчидан, барча этник гуруҳлар вакиллари ўз фикрларини очиқ ифода эта оладиган, эркин мулоқотда бўладиган, ўз маданиятини баҳам кўрадиган, жамоат масалаларини тинч йўл билан ҳал қиладиган макон. Иккинчидан, ҚХА миллатлар ўртасидаги тотувликни мустаҳкамламоқда. Учинчидан, таълим ва тарбияда катта рол ўйнайди. Ассамблея мамлакатимизнинг халқаро майдондаги нуфузини оширмоқда. Қозоғистоннинг этнослараро тотувлик модели ЕХҲТнинг 56 тилига таржима қилинган ва 20 дан ортиқ мамлакатлар томонидан ўрганилмоқда.
Пировардида, биз турли миллат ва маданият вакиллари бўлишимиз мумкин, аммо барчамизнинг мақсадимиз бир – Қозоғистоннинг тинч ҳаёти ва ёруғ келажаги. Бу йўлда Ассамблея ўзининг муҳим миссиясини муносиб адо этмоқда, – дея хулоса қилди Елена Рибина.
Бир сўз билан айтганда, ҳар бир ҳудудда тинимсиз меҳнат қилиб, фуқаролик жамиятининг мустаҳкам пойдеворига ўз ҳиссасини қўшаётган шахслар кўп. Ҳамманинг орзуси бир – бўлиниш эмас, ягона давлат келажаги. Ассамблеяда миллий бирлик масаласига келганда ҳали кўп нарса бера олиши аниқ.