АҚШнинг иқлим муаммосини четга суриб қўйиши Қозоғистонга ҳам таъсир қилади – эксперт
ASTANA. Kazinform – Иқлим соҳасидаги ташаббусларга глобал қизиқишнинг пасайиши мамлакатнинг “яшил” иқтисодиётига сармояларни жалб қилишни қийинлаштириши мумкин. Бундай фикрни «Атамекен» МТП Энергетика ва уй-жой коммунал хўжалиги департаменти директори Жақип Хайрушев билдирди.
Қайта тикланадиган энергия манбалари бозорининг асосий ўйинчиси
АҚШ президенти Дональд Трамп Париж келишувидан чиқишини ва энергетика соҳасида фавқулодда ҳолат жорий этишини маълум қилди. Трампнинг қарори АҚШнинг собиқ президенти Жо Байденнинг Арктикани бурғулашдан ҳимоя қилиш, электромобиллардан фойдаланишни рағбатлантириш ва қайта тикланадиган энергияни ривожлантиришга қаратилган саъй-ҳаракатларини инкор этади.
Қўшма Штатларнинг амалдаги президенти фикрига кўра, аввалроқ кўтарилган ташаббуслар америкалик истеъмолчилар учун харажатларни оширди ва иқтисодиётга салбий таъсир кўрсатди.
АҚШ раҳбари йирик шамол станцияларини қўллаб-қувватлаш чораларини тўхтатишни таклиф қилди. Унинг таъкидлашича, "улар табиий кўринишни бузади ва истеъмолчиларнинг манфаатларига жавоб бера олмайди. Таклиф этилаётган ўзгаришлар орасида электромобиллар учун субсидияларни бекор қилиш ва қайта тикланадиган энергияга сармояни қисқартириш киради.
Мутахассисларнинг таъкидлашича, Американинг “яшил” энергияни қўллаб-қувватлашдан бош тортиши ва унинг Париж келишувидан чиқиши нафақат иқлим ўзгаришига қарши кураш бўйича глобал саъй-ҳаракатларни заифлаштиради, балки мамлакатнинг инновацион технологияларни ишлаб чиқиш ва жорий этишда етакчиликни йўқотишига олиб келади.
«Атамекен» МТП Энергетика ва уй-жой коммунал хўжалиги департаменти директори Жақип Хайрушевнинг таъкидлашича, бундай ҳаракат қайта тикланадиган энергетика ривожланишини сезиларли даражада секинлаштиради. Бироқ Трамп сиёсати тарафдорлари бундай чора америкаликлар учун энергия харажатларини камайтиришга ва кўмир, нефть ва газ каби анъанавий тармоқларни мустаҳкамлашга ёрдам беришига ишончлари комил.
“АҚШ Қайта тикланадиган энергия манбалари бозоридаги энг йирик ўйинчилардан бири сифатида катта салоҳиятга эга. Масалан, Калифорнияда аллақачон 11 000 МВт дан ортиқ қуёш энергияси ва 6 000 МВт дан ортиқ шамол энергияси мавжуд. Бундан ташқари, давлатлар қайта тикланадиган портфель стандартини қабул қилдилар. Унга кўра, қайта тикланадиган энергия манбаларининг улуши 2030 йилга бориб 60 фоизга, 2045 йилга келиб эса 100 фоизга етиши, хусусий истеъмолчилар учун энергия эса CО2 чиқиндисиз ишлаб чиқарилиши керак”, – деди эксперт.
Унинг қайд этишича, агар АҚШ “яшил” йўналишдан бутунлай воз кечса, бу нафақат тоза энергия саноатига, балки барқарор иқтисодиётга ўтиш бўйича халқаро саъй-ҳаракатларга ҳам салбий таъсир кўрсатади.
“АҚШнинг энергетика сиёсати иқтисодий манфаатлар, экологик мажбуриятлар ва сиёсий ирода ўртасидаги мувозанатни сақлаши керак”, – деди Жақип Хайрушев.
Жаҳон иқтисодиётига таҳдидлар
Мутахассислар “яшил” энергияни қўллаб-қувватлашдан воз кечиш ва Париж келишувидан чиқиш ҳақиқатда АҚШга қисқа муддатли иқтисодий фойда келтиришини инкор этмайди.
Иқлим дастурларига харажатларни қисқартириш кўмир, нефть ва газ каби анъанавий саноатни қўллаб-қувватлаши мумкин. Бу эса янги иш ўринлари яратилишига ва истеъмолчилар учун энергия таннархини камайтиришга хизмат қилади. Бундан ташқари, Америка компанияларини қаттиқ экологик стандартлардан озод қилиш ишлаб чиқариш таннархини камайтириши мумкин. Бу эса улар ишлаб чиқараётган маҳсулотларнинг жаҳон бозорида рақобатбардошлигини оширмоқда.
Энергетика сектори эксперти Жақип Хайрушевнинг фикрича, бундай ҳаракат узоқ муддатли катта хавфга эга.
“Бугунги кунда қайта тикланадиган энергия, жумладан, қуёш, шамол ва водород жаҳон иқтисодиёти ўсишнинг асосий нуқталаридан бирига айланиб бормоқда. Агар АҚШ четда қолса, у технологик етакчиликни чеклайди. Шу билан бирга, экспорт салоҳиятини пасайтиради. Бундан ташқари, менинг фикримча, иқлимий фаол чораларнинг йўқлиги бўронлар, қурғоқчилик ва тошқинлар каби табиий ўзгаришларнинг таъсирини кучайтиради. Бу эса келажакда йирик иқтисодий йўқотишларга олиб келади”, – дейди эксперт.
АҚШнинг иқлим бўйича кун тартибидан воз кечиши мамлакатнинг халқаро майдондаги глобал етакчи сифатидаги мавқеини заифлаштириши ва асосий ҳамкорлар, хусусан, Европа Иттифоқи ва Хитой билан муносабатларни кескинлаштириши мумкин.
Нефть ва газ соҳаси эксперти Асқар Исмаиловнинг ишончи комилки, “яшил” технологияларнинг йўқ қилиниши нефть компаниялари капиталлашувининг ошишига олиб келади.
“Инвесторлар "яшил" энергияга сармоя киритишни тўхтатиб, нефть секторига сармоя киритадилар. Бундай ҳолда, бу фақат Трамп президентлиги даврида содир бўлишини тушуниш керак. 4 йил ичида сайловлар қандай ўтказилишини ҳеч ким билмайди, агар демократлар 2028 йилда ғалаба қозонса, яшил энергия яна кун тартибига киради. Шу боис ўзгаришлар фақат кейинги 4 йилга тегишли”, – деди Асқар Исмаилов.
Kpler SAS компаниясининг жаҳон товар хомашё бозори бўйича етакчи маслаҳатчиси Ора Лазич (Лондон) фикрича, "яшил" энергия дунёда долзарб бўлиб қолди.
“Давосдаги Жаҳон иқтисодий форуми дастурига назар ташлайдиган бўлсак ҳам, “яшил” энергетикани ривожлантиришга бағишланган мавзу ва семинарлар кўп бўлди. Американинг кўплаб штатлари аллақачон "яшил" энергияни ривожлантиришга катта миқдорда сармоя киритган. Калифорнияда эса бугунги кунда нефть компаниялари учун катта жарима мавжуд. Одамлар бензинда ишлайдиган машиналарни ҳайдамайдилар. Шунинг учун Трамп ҳамма нарсани йўқ қила олмайди. Фақат унинг ваколат муддати давомида тўхташи мумкин", – деди Ора Лазич.
Бундан ташқари, дунёдаги шамол энергиясининг 25 фоиздан ортиғи биргина Техас штатида ишлаб чиқарилади.
Экспертнинг фикрича, Трамп одамлар сармоя киритган ва бугун ишлаётган “яшил” технологиялар лойиҳаларини тезда ёпа олмайди.
Қозоғистон олдида турган муаммолар
«Атамекен» МТП Энергетика ва уй-жой коммунал хўжалиги департаменти директори Жакип Хайрушевнинг фикрича, АҚШнинг "яшил" энергияни қўллаб-қувватлашдан воз кечиш қарори жаҳон бозорига, шу жумладан Қозоғистонга сезиларли таъсир кўрсатади.
“Ўйлайманки, Қозоғистон учун бу ҳам вақтинчалик имконият, ҳам қийинчилик туғдиради. Нефть, газ ва кўмир каби анъанавий энергия манбаларига талабнинг ошиши уларни экспорт қилишдан келадиган даромадни ошириши мумкин. Бироқ, иқлим бўйича ташаббусларга глобал қизиқишнинг камайиши Қозоғистоннинг “яшил” иқтисодиётига сармоя жалб қилишни қийинлаштириши мумкин. Бу қайта тикланадиган энергия соҳасида стратегик аҳамиятга эга бўлган лойиҳаларни ишлаб чиқишга таҳдид солади ва экологик кун тартибини қўллаб-қувватловчи Европа ва Хитойдаги ҳамкорларга йўналтиришни талаб қилиши мумкин”, – дея таъкидлади Жақип Хайрушев.
Экспертнинг фикрича, АҚШнинг “яшил” йўналишдан воз кечиш қарори жаҳон бозорига сезиларли таъсир кўрсатади. Қозоғистон учун эса углерод экспортидаги мавқеини мустаҳкамлаш имконини беради. Бироқ, узоқ муддатли барқарорлик учун Қозоғистон глобал иқлим ўзгариши шароитида рақобатбардошликни сақлаб қолиш учун паст углеродли технологияларни ривожлантиришни давом эттириши муҳим.