2030 йилгача 55 млн йўловчи: Қозоғистон авиаташувларнинг ўсишига қандай тайёргарлик кўрмоқда

ASTANA. Kazinform — Қозоғистон Республикаси Транспорт вазирлиги Фуқаро авиацияси қўмитаси Халқаро ҳаво транспортини тартибга солиш департаменти бошлиғи Адилет Кўбенов Кazinform агентлигига Қозоғистон инфратузилмасининг сайёҳлик йўналишларининг ўсиши ва Европа ва Осиё ўртасидаги транзит ташишни ривожлантиришга тайёрлиги ҳақида гапириб берди.

Қозоғистонда авиация йўловчи ташиши авиапаркнинг янгиланиши, парвозлар сонининг кўпайиши, аэропортларни модернизация қилиш ва бозорга янги ташувчиларни жалб қилаётган "Очиқ осмон" режими туфайли ўсишда давом этмоқда.

— IATAнинг Қозоғистонда йўловчи ташиш 2030 йилгача 50–55 млн йўловчига етиши мумкинлиги ҳақидаги прогнози қанчалик реал?

— Қозоғистонда йўловчи ташиш ҳақиқатан ҳам йилдан-йилга барқарор ўсиб бормоқда. Рақамларга назар ташласак, Қозоғистон авиакомпаниялари жорий йилнинг дастлабки ўн бир ойида тахминан 14,3 млн йўловчини ташиган. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 5,8% га ўсишдир. Бу тенденция авиаташувларга бўлган талабнинг глобал ўсишини акс эттиради. Йўловчилар оқимининг ошишини ҳисобга олган ҳолда вазирлик бир қатор чораларни кўрмоқда. Масалан, авиакомпаниялар ўз паркларини кенгайтирмоқда ва имкониятларини оширмоқда. Бу йил Air Astana ва FlyArystan янги самолётларни қабул қилди, Qazaq Air ва янги VJET Kazakhstan авиакомпаниялари эса кейинги беш йил ичида тахминан 20 та самолёт сотиб олишни режалаштирмоқда.

— Мавжуд аэропорт инфратузилмаси, хусусан, Астана ва Алматида шаҳарларида, ушбу ҳажмдаги ташувларни қабул қилиш учун етарли бўладими?

— Ҳозирги босқичда, ҳа. Ўтган йили Алмати аэропорти янги терминал очди ва ўз имкониятларини сезиларли даражада кенгайтирди. Астана аэропортида ҳозирда иккита терминал мавжуд — халқаро ва ички — ва ҳар йили йўловчилар оқимини кўпайтиришда давом этмоқда. Ҳозирда бизнинг йирик аэропортларимиз ўсиб бораётган ташув ҳажмини қабул қилишга яхши тайёр.

— "Очиқ осмон" режими Қозоғистон ва хорижий авиакомпаниялар ўртасидаги рақобатга қандай таъсир кўрсатди?

— "Очиқ осмон" режимини жорий этишнинг асосий мақсади маҳаллий ва хорижий авиакомпаниялар ўртасидаги рақобатни кучайтириш эди. Бу янги йўналишларни ишга тушириш имконини ва йўловчиларга кўпроқ танлов имкониятини берди. Хорижий авиакомпанияларнинг бозорга кириши рақобатни кучайтиради, бу эса ўз навбатида нархларнинг пасайишига ва хизмат кўрсатиш сифатининг яхшиланишига олиб келади. Охир-оқибат, бу йўловчиларга фойда келтиради.

— Бозорни либераллаштиришни миллий авиаташувчиларни қўллаб-қувватлаш билан қандай мувозанатлаштиришимиз мумкин?

— Бу муҳим савол. Бизнинг стратегик мақсадларимиздан бири Қозоғистоннинг миллий авиаташувчиларининг кучини сақлаб қолиш билан бирга халқаро авиация бозорларидаги иштирокини кенгайтиришдир. Шу билан бирга, Қозоғистоннинг авиация сектори фақат маҳаллий авиакомпаниялар билан чегараланиб қолмайди.

Хорижий авиаташувчи бозорга кирганда, Қозоғистон унинг глобал тармоғининг бир қисмига айланади. Бу халқаро марказлар орқали йўловчилар учун янги йўналишларни очади. Шунинг учун бозорни либераллаштириш ва миллий авиаташувчиларни қўллаб-қувватлаш ўртасидаги мувозанатни сақлаш муҳимдир.

— “Очиқ осмон” режими жорий этилганидан бери авиачипталар арзонлашдими?

— Шуни таъкидлаш керакки, Қозоғистонда, ICAO ва IATA томонидан тавсия этилган халқаро амалиётда бўлгани каби, авиачипталар нархлари давлат томонидан тартибга солинмайди. Бу стандарт глобал сиёсатдир. Бироқ, ҳукумат ва вазирлик билвосита нархларга таъсир қилади. Асосий воситалардан бири бошқа либераллаштириш чоралари билан бир қаторда “очиқ осмон” режимидир. Бозор рақобати одатда йўловчилар учун яхшироқ нархларга олиб келади.

— Тармоқни янада кенгайтириш учун қайси халқаро йўналишлар ва бозорлар устувор ҳисобланади?

— Қозоғистон ҳозирда тахминан 30 та мамлакат билан ҳаво алоқаларига эга, 130 дан ортиқ йўналишларда 600 дан ортиқ рейсларни амалга оширади. Албатта, бу чегара эмас. Қозоғистондан етти соатлик парвоз радиусида деярли тўрт миллиард кишилик бозор мавжуд — бу дунё аҳолисининг тахминан ярми. Устувор йўналишлар Хитой, Ҳиндистон, Россия, Европа ва Яқин Шарқ бўлиб қолмоқда.

Етти соатлик парвоз масофаси Airbus A220 ва Boeing 737 каби ўрта ўлчамли самолётлардан самарали фойдаланиш имконини беради. Бу нафақат тўғридан-тўғри рейсларни ривожлантириш, балки Қозоғистон орқали Европа ва Осиёни боғлайдиган транзит рейслари учун ҳам катта имкониятлар очади.

— Эътибор кўпроқ Осиёга ёки Европага қаратилганми? Африка ҳақида нима дейиш мумкин?

— Африка, хусусан, Жанубий Африка анча узоқда, аммо келажакда бундай йўналишларни инкор этиб бўлмайди. Қозоғистон дунёнинг бир нечта йирик минтақалари орасида қулай жойлашган. Ғарбий йўналишларга келсак, биз Европадаги йўналишлар тармоғимизни кенгайтиришда давом этамиз. Масалан, бу йил SCAT Airlines Чимкентдан Будапешт, Мюнхен, Прага ва Белградга рейсларни йўлга қўйди. Жануби-Шарқий Осиё ҳам йўловчилар оқимида сезиларли ўсишни кўрсатмоқда, Хитой ва Яқин Шарқ эса қозоғистонлик йўловчилар учун энг машҳур йўналишлар қаторида қолмоқда.

— Маршрутлар кўпроқ туризм талабига ёки транзит стратегиясига асосланадими?

— Иккала омил ҳам муҳим. Вазирликнинг асосий вазифаларидан бири — авиакомпанияларга мунтазам халқаро рейсларни амалга оширишга имкон берувчи ҳуқуқий асос яратиш. Кейин авиаташувчилар бозорни мустақил равишда таҳлил қиладилар ва муайян йўналишларнинг тижорат самарадорлигини баҳолайдилар.

Охир-оқибат, йўналишларни ишга тушириш тўғрисидаги қарорлар йўловчиларнинг талабига асосланади — туризм, бизнес ёки транзит саёҳатлари учун бўлсин.

— Қозоғистоннинг Шарқ ва Ғарб ўртасидаги транзит салоҳияти қанчалик муҳим?

— Бу вазирликнинг стратегик устувор йўналишларидан биридир. Президент таъкидлаганидек, Қозоғистон Европа ва Осиё ўртасидаги қулай географик жойлашувидан тўлиқ фойдаланиши керак.

Ички бозор чекланган, шунинг учун транзит ташиш авиация саноати ва умуман иқтисодиётни янада ривожлантириш учун жуда муҳимдир. Бизнинг вазифамиз миллий ва хорижий авиаташувчиларнинг Қозоғистон орқали ишлаши учун қулай шароитлар яратиш ва дунёнинг асосий минтақалари билан алоқаларни таъминлашдан иборат.

— Қайси марказлар транзит пунктлари сифатида энг мос келади?

— Бу маршрут тузилиши ва якуний манзилларга боғлиқ. Ҳозирда биз олтита йирик авиация марказларини ривожлантирмоқдамиз: Алмати, Астана, Чимкент, Қарағанди, Ақтау ва Ақтўбе. Уларнинг ҳар бири ўз афзалликларига эга ва хизмат кўрсатиладиган манзилларга қараб ўзига хос рол ўйнайди. Уларнинг ривожланиши бозор эҳтиёжлари ва транспорт алоқаларини яхшилаш мақсадига асосланади.

Материални инглиз тилидаги асл нусхасини бу ердан ўқиш мумкин.