Тиббиёт соҳасини рақамлаштириш: Қозоғистон 2026 йилгача ягона экотизим яратади
ASTANА. Кazinform – 2025 йил охирига қадар Қозоғистон фуқароларининг тиббий маълумотларининг 80 фоиздан ортиғи ягона ахборот тизимига интеграция қилинади. 2026 йил март ойида эса e-Densaulyq тизимида тўлиқ маълумотлар базаси ишга туширилади. Бу ҳақда Қозоғистон Соғлиқни сақлаш вазири Ақмарал Алназарова Jibek Joly телеканалига берган интервьюсида маълум қилди.
– Маълумки, тиббий маълумотларни ягона ахборот тизимига интеграциялашда баъзи қийинчиликлар бўлган ва бу маълумотлар ҳозирда қанчалик тўлиқ интеграциялашган?
– Қозоғистонликларнинг тиббий маълумотларини интеграция қилиш масаласи ҳозирда долзарбдир. Ўтган йилдан бери, биринчи навбатда, умумий амалиёт шифокорлари ишини оптималлаштириш бўйича аниқ ишлар амалга оширилди. Натижада, шифокорларнинг ахборот тизимларида ўтказадиган вақти 40 фоизга қисқартирилди.
Қозоғистон бозорида 10 йилдан ортиқ вақтдан бери фаолият юритиб келаётган бир нечта хизмат кўрсатувчи провайдерлар мавжуд ва бу маълумотларни интеграциялаш борасида саволлар борлиги сир эмас. Давлат раҳбарининг буйруғига биноан, қозоғистонликларнинг тиббий маълумотларининг ягона омборини яратиш ва кейинчалик ягона тиббий ахборот тизимини яратиш режалаштирилган. Ушбу омбор йил охирига қадар, кейинги йил охирига қадар эса ягона экотизим яратилади. Ҳозирда маълумотларнинг қарийб 80 фоизи битта омборда жойлашган.
– Барча тизимлар бизнесга тегишли. Булар мижоз ва шифокор ўртасида ахборот порталлари бўлиб хизмат қилади, масалан, Damumed каби. Улар шундайлигича қоладими?
– Менимча, ҳозир бу ҳақда гапиришга ҳали эрта. Албатта, бозорда кўп йиллардан бери фаолият юритиб келаётган йирик компаниялар мавжуд ва уларсиз ривожланиш имконсиз, шунинг учун биз улар билан ҳамкорлик қиламиз. Аммо яна бир муҳим масала - бу миллий хавфсизлик, қозоғистонликларнинг тиббий маълумотларини сақлаш стратегик масаладир.
– Агар мижоз бир нечта касалликлардан, масалан, сил касаллиги, онкология ва юрак-қон томир муаммоларидан азият чекса, унинг маълумотлари турли тизимларда жойлашган бўлади. Бундай вазиятда шифокорлар беморнинг тўлиқ ҳолатини қандай кўришлари мумкин?
– Бундай имконият ягона омбор яратилгандан сўнг пайдо бўлади. Менимча, 2026 йилнинг биринчи чорагида e-Densaulyq тизимида 2015 йилдан 2016 йилгача бўлган ҳар бир мижоз учун тўлиқ маълумотлар базаси бўлади. Ҳозирда мавжуд бўлган маълумотлар омборга бирлаштирилмоқда. Такрорлайман, ўтган йили ва бу йил жуда кўп ишлар қилинди. Ҳозирда қозоғистонликлар учун энг мос саккизта сертификат тўлиқ рақамлаштирилди. Боланинг соғлиқни сақлаш паспорти ҳам рақамлаштирилди.
– Аҳоли ўртасида скринингнинг ҳозирги ҳолати қандай?
– Бизнинг мақсадимиз поликлиникаларни аҳоли учун очиқ қилиш ва уларнинг фаол хизматини таъминлашдир. Ҳар бир поликлиника мураккаб тўлов ставкаси орқали махсус молиялаштириш олади. Масалан, агар 1 октябргача тўлов 100 фоиз бўлган бўлса, энди агар бемор сўнгги 12 ой ичида бир марта ҳам поликлиникага бормаган бўлса, тиббиёт ходимларига атиги 80 фоиз тўланади. Агар шахс МИТС тизимида суғурта қилинмаган бўлса, шифокорларга 90 фоиз тўланади. Шу тариқа биз поликлиникалар раҳбарлари ва менежерларини ўз ишларини юқори сифатли бажаришга ундаяпмиз.
– Сохта ҳисобот бериш билан боғлиқ муаммо бўладими?
– Бу содир бўлмаслиги керак. Янги автоматлаштирилган мониторинг тизими жорий этилди. Сохта ҳисоботлар сони 3-4 ой ичида минимал даражага туширилди. Сўнгги 2-3 ой ичида биз 6,5 миллиард тенге тежашга эришдик. Шундай қилиб, биз тиббиёт ташкилотларини тартибга келтирмоқдамиз. Бюджет маблағлари ва тиббий суғурта жамғармасидан самарали фойдаланиш биз учун стратегик муҳим вазифадир.
– Агар одамлар клиникага келмаса, уларга қўнғироқ қилинади ва тиббий ташкилотга ташриф буюриш сўралади. Шундай қилиб, тиббиёт ходимларига қўшимча юк тушади. Буни қандай ҳал қилиш мумкин?
– Бу ерда қўнғироқ марказлари ишлайди, баъзи клиникалар ахборот сунъий интеллектини жорий этишди ва аҳолини фаол равишда таклиф қилиш имконини берувчи мобил илова ҳам мавжуд. Асосийси, одам беш йил давомида клиникасига бир марта ҳам бормай ва унинг маблағлари самарали сарфланмай қолмаслиги керак.
– Кўпгина мамлакатларда соғлиқни сақлаш соҳасига сунъий интеллект жорий этилмоқда - масалан, мижозларни йўналтириш тизимлари (triage) ва виртуал ёрдамчилар. Қозоғистонда бундай тизимларни жорий этиш ва уларни ягона тиббий ахборот тизимига интеграция қилиш режалари борми?
– Биз аллақачон сунъий интеллектдан фойдаланишни бошладик, гарчи унинг кенг қўлланилиши ҳали тўлиқ тан олинмаган бўлса ҳам. Хусусан, сунъий интеллект тиббий тасвирларни, масалан, рентген тасвирларини таҳлил қилишда ва инсультни эрта аниқлашда фаол қўлланилади. Ушбу жараёнларда аксарият замонавий воситалар қўлланилади. Компаниялар инновацион ечимларни таклиф қилишади ва билишимча, ҳозирда тиббиёт соҳасида сунъий интеллектдан фойдаланиш билан боғлиқ 40 га яқин лойиҳа ишлаб чиқилмоқда.
