Шимолий Қозоғистон вилоятидаги музейда Шоқан Уалихановнинг буюмлари сақланади – фоторепортаж
PETROPAVL. Kazinform – Бу йил Шоқан Уалихановнинг болалиги ўтган Сиримбет овулидаги музей ташкил этилганига 40 йил тўлди.
Ўтган асрнинг бошларида ёғоч бинода бир вақтлар мактаб-интернат жойлашган эди. 1985 йилда у ерда Шоқанга бағишланган музей очилди.
Нургул Қулбаева ўттиз йилдан ортиқ вақтдан бери ушбу музейда ишлайди. Унинг турмуш ўртоғи, Чингиз тўранинг авлоди Уалихан Қулбаев узоқ йиллар ушбу музейга раҳбарлик қилган ва унинг бевақт вафотидан сўнг музейни Нургул Қабдирашитқизи бошқарган. Энди у Сиримбетга келган ҳар бир меҳмонига қозоқ халқининг буюк олими, педагог, этнограф, сайёҳ Шоқан Уалиханов ҳақида қизиқарли ҳикояларни айтиб беради.
Бу ерда томошабинга Шоқаннинг шахсий буюмлари, оилавий ёдгорликлари, саёҳатларига оид материаллар, шунингдек, ХIХ аср қозоқ халқининг уй-рўзғор буюмлари тақдим этилади. Умуман олганда, музейда 8 мингга яқин ёдгорлик мавжуд.
“Музейдаги барча ҳужжатлар кўчириб олинган. Аммо қимматбаҳо буюмлар ҳам кўп. Масалан, фил суяги билан безатилган бу сандиқни Шоқан Уалихановнинг укаси Мақи ясаган. У 1844 йилда туғилган. 11 йил Санкт-Петербургда яшаган. Катта кутубхоналарда илмий ишларда ишлаган. У жуда маҳоратли инсон бўлган. У ёғоч ва суякларни безаклар билан безатган. Бу фил суягидан ясалган сандиқ ажойиб санъат асаридир. Бу буюмни бизга Ватанимиз фахри, Мустақиллик монументи, Давлат герби муаллифи Шота-Аман Идрисович Уалиханов совға қилди. Тириклигида у Сиримбетга кўп келди. У мактаб бўлиб турганида шу бинода ўқиган. У бу сандиқни Шоқан Уалихановнинг 150 йиллигига совға қилди”, – дейди Сиримбет тарихий-этнография музейи директори Нургул Қулбаева.
Музейда Шоқан Уалиханов саёҳатларда ўзи билан олиб юрган ёғоч қутиларни ҳам кўриш мумкин.
“Шоқан Уалиханов серқирра, қайси соҳада бўлмасин, ўз ўрнига эга инсон эди. У ўзи борган мамлакат харитасини аниқ чизган, жуда кузатувчан бўлган, бу борада тадқиқот олиб борган, ҳатто маҳаллий аёллар сочларини қандай бўлгани, бошларини рўмол билан ўрашларини ҳам ўрганган. Қозоқ қуроллари, белбоғлари, ўша пайтда кийган кийимлари – буларнинг барчаси ёзиб, қоғозга туширилган”, – дейди музей директори.
Сиримбетдан бир неча километр нарида Шоқаннинг болалиги ўтган Айғаним уй-жойи жойлашган. У XIX асрда қурилган меъморий ёдгорликдир. Шоқаннинг бувиси, Чингиз Уалихановнинг онаси Айғаним Сарғалдаққизи ҳақида кўплаб ривоятлар бор. У ўз даврининг истиқболли шахси эди.
“Бу жойларда 1980 йилда кенг кўламли қазиш ишлари олиб борилган. Санкт-Петербургдан бир гуруҳ археологлар келди. Улар қазилма ишларига сиримбетлик талабаларни ҳам жалб қилганлар. Натижада бешта уйнинг пойдевори топилди. 1992 йилда ҳар бир ўрмон хўжалигига режа берилди ва бир йил ичида бу бешта уй қурилди. Масжид, турар жой биноси, бурчакдаги мадраса-мактаб, ҳаммом, асбоб-ускуналар саройи қурилган. Тантанали очилиш 1993 йилда уч давлат – Қозоғистон, Ўзбекистон ва Қирғизистон президентлари иштирокида бўлиб ўтган”, – дейди Нургул Қулбаева.
Бу уй-жой 1824 йилда император Александр I фармони ва Ғарбий Сибир генерал-губернатори Пётр Капцевич буйруғи билан махсус Уали хоннинг беваси Айғаним учун қурилган. Ёниб кетган, вайрон бўлган ва кейинчалик қайта тикланган мажмуада Уалихановлар сулоласига тегишли бой мерос сақланиб қолган.
“Кабинет ичидаги мебелларнинг барчаси буюртма асосида тайёрланган. Айрим ашёлар бу ердаги қазишмалар пайтида топилган. Бизга ташриф буюрувчилар сони йилдан-йилга ортиб бормоқда. Ҳар йили беш мингга яқин одам келади. Улар чет элдан келишади. Уларни биринчи навбатда табиатимиз қизиқтиради”, – дейди Нургул Қулбаева.
