QazaqGaz ва Туркмангаз ўртасидаги узоқ муддатли ҳамкорлик Галкиниш конининг стратегик аҳамиятини белгилайди — эксперт

ASTANА. Каzinform — QazaqGaz ва Туркмангаз ўртасидаги узоқ муддатли ҳамкорлик Галкиниш конининг стратегик аҳамиятини кўп жиҳатдан белгилайди. Рақамлаштириш бу ўзаро таъсирда муҳим рол ўйнайди. Бу фикрни сиёсатшунос Фарҳод Қасенов билдирди.

Экспертнинг фикрича, замонавий рақамли ечимларни жорий этиш етказиб бериш самарадорлигини сезиларли даражада ошириши мумкин, жумладан, туркман газини Қозоғистон газ транспорти тизими орқали ташқи бозорларга экспорт қилиш.

— Галкиниш кони табиий газ захиралари бўйича дунёдаги энг йирик конлардан биридир. Туркманистон улкан ресурсларга эга ва улардан самарали фойдаланиш миллий компанияларнинг мувофиқлаштирилган ва мувофиқлаштирилган ишини талаб қилади. Иккала ҳамкор — QazaqGaz ва Туркмангаз — юқори жаҳон стандартларига амал қилади. Бу газ транспорти инфратузилмасидан фойдаланиш ускуналари, жараёнлари ва усулларини бирлаштириш имконини беради, — дейди Фарҳод Қасенов.

Бу нафақат транзитни осонлаштиради, балки умумий минтақавий энергетика маконини шакллантириш учун ҳам шароит яратади. Ахир, Галкиниш кони бу борада бутун минтақа эҳтиёжларини қондириш учун таянчга айланади. Туркманистон эса экспорт салоҳиятини ошириб, бир вақтнинг ўзида бутун Марказий Осиёнинг мавқеини мустаҳкамлайди.

— Принципиал жиҳатдан, “Марказий Осиё оиласи”нинг алоҳида аъзолари — Қозоғистон, Туркманистон ёки минтақанинг бошқа давлатлари бўлсин, қанчалик кучли бўлса, у шунчалик барқарор ва таъсирчан бўлади. Бундай шериклик Марказий Осиёнинг халқаро майдондаги ролини кучайтириши ва энергетика соҳасидаги ҳамкорликни стратегик мустаҳкамлаш омилига айланиши мумкин, — дейди эксперт.

Қозоғистон туркман газининг ўз ҳудуди орқали “Шимол-Жануб” халқаро йўлаги орқали транзитини таъминлаши мумкин. Бу йўналишдаги лойиҳалар Эрон, Россия ва Хитой иштирокида бир вақтнинг ўзида амалга оширилмоқда.

— “Шимол-Жануб” йўлагини ривожлантиришнинг халқаро жараёнида ўз мавқеини мустаҳкамлаш учун Қозоғистон ва Туркманистон биринчи навбатда ўз ҳаракатларини мувофиқлаштириши ва асосий инфратузилма объектларининг қувватини биргаликда ошириши керак. Гап минтақанинг транспорт ва энергетика алоқасини ташкил этувчи темир йўллар, газ қувурлари, нефть қувурлари ва автомобиль йўллари ҳақида кетмоқда. Бугунги кунда мавжуд йўналишларни модернизация қилиш ва янгиларини, жумладан, темир йўл линиялари ва автомобиль йўлакларини қуриш бўйича фаол ишлар олиб борилмоқда. Муҳим йўналишлардан бири рақамлаштириш, процедураларни бирлаштириш ва стандартлаштириш орқали "тўсиқлар"ни бартараф этишдир. Бу божхона расмийлаштирувини тезлаштириш ва логистика самарадорлигини ошириш имконини беради, — деб тушунтиради сиёсатшунос.

Марказий Осиё транспорт ва логистика тизимидаги "охирги мил" муаммоси ҳақиқий қийинчилик бўлиб қолмоқда. Бу кўпинча инфратузилманинг жисмоний имкониятлари билан эмас, балки ҳужжатли ва ташкилий тўсиқлар билан боғлиқ.

— Бу тўсиқларни бартараф этиш учун бир қатор комплекс чоралар кўриш керак. Биринчидан, терминалларнинг ўтказувчанлигини ошириш ва юкларни қайта ишлаш учун замонавий технологияларни жорий этиш зарур. Иккинчидан, қоидаларни бирлаштириш, ягона тарифларни жорий этиш ва электрон ҳужжат айланишига ўтиш орқали божхона процедураларини тезлаштириш зарур. Учинчидан, албатта, мамлакатлар ўртасида рақамли тизимларни синхронлаштириш зарур. Шу нуқтаи назардан, Туркманбоши портини ривожлантириш ва юк ташиш марказларини яратиш минтақадаги транспорт оқимлари балансини ўзгартириши мумкин. Порт инфратузилмасини модернизация қилиш юкларни қайта ишлаш тезлигини оширади ва унинг ўтказувчанлигини кенгайтиради. Бу Туркманистон орқали ўтадиган йўналишларни янада рақобатбардош қилади, — деди Фарҳод Қасенов.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қозоғистон ва Туркманистон ўртасида тузилган шартномалар ҳақида ёзган эдик.