Марказий Осиёдаги энг йирик “Федченко” музлигининг қарийб 40 фоизи эриб кетди – ўзбекистонлик эксперт
TASHKENT. Kazinform – Ҳозирда Марказий Осиёда музликлар тикланмай эришмоқда. Бу ҳақда Ўзбекистондаги “Сувчи” жамоат бирлашмаси раҳбари Тоҳир Мажитов Kazinform мухбири билан суҳбатда маълум қилди.
“1991 йилда Марказий Осиёда 6 миллион гектарга яқин суғориладиган ерлар бўлса, 2024 йилда уларнинг майдони 10 миллион гектардан ошади. Агар 1991 йилда вилоятда 45 миллиондан ортиқ аҳоли бўлса, бугунги кунда уларнинг сони 80 миллиондан ошади. Эндиликда бу аҳолини сув билан таъминлаш масаласи долзарбдир. Қозоғистон ва Ўзбекистон ҳаётнинг асосий манбалари бўлган Сирдарё ва Амударё этагида жойлашган. Шу боис, бу мамлакатларда сув муаммоси янада мураккаблашиши мумкин”, – деди Тоҳир Мажитов Kazinform мухбирининг саволига жавоб берар экан.
Унинг таъкидлашича, Марказий Осиё давлатлари сувдан унумли фойдаланса, суғориладиган ерлар майдонини 2-3 миллион гектарга етказиш ва 100 миллион аҳолини озиқ-овқат билан таъминлаш мумкин.
“Бизга сувнинг адолатли тақсимланиши ва ундан самарали фойдаланишни тартибга солувчи халқаро уюшма ёки ҳамжамият керак. Шу муносабат билан биз Орол денгизи қўмитасини тузишни таклиф қиламиз. Шунга кўра, унинг фаолияти сув хўжалиги соҳасида бошқарув тизимини такомиллаштириш имконини беради. Бу, ўз навбатида, Марказий Осиёда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлай олади. Ушбу қўмитани яратиш учун бир неча йил керак бўлади. Бу лойиҳадан Марказий Осиёнинг барча давлатлари манфаатдор бўлиши керак”, – дея таклиф қилди Тоҳир Мажитов.
Унинг сўзларига кўра, Марказий Осиё давлатлари учун зарур бўлган сув заҳиралари тўпланган Қирғизистон ва Тожикистон тоғли ҳудудларда жойлашган. Сирдарё ва Амударё ҳосил бўлган юқори оқим мамлакатлари ёзда сув йиғиб, куз ва қишда гидроэлектростанциялар учун фойдаланади. Қозоғистон ва Ўзбекистон эса ёзда сувга муҳтож.
“Германиядаги олий ўқув юртларини сув хўжалиги ва ер масалалари бўйича тамомлаган ўзбекистонлик мутахассисларнинг тадқиқотига кўра, Марказий Осиёдаги энг йирик Федченко музлигининг (Тожикистонда жойлашган – муаллиф эслатмаси) 40 фоизга яқини эриб кетган. Масалан, Федченко 1990 йилдан 2005 йилгача 50 метрга қисқарди. Унинг узунлиги 77, кенглиги 2,4, чуқурлиги 1 километрга этади. Бундан ташқари, Қирғизистон ҳудудидаги музликларнинг 30% дан ортиғи ҳам эриб кетган. Айни пайтда музликлар тикланмай эришмоқда”, – дея хулоса қилди Тоҳир Мажитов.
Эслатиб ўтамиз, БМТ тадқиқотига кўра, Марказий Осиёда сув танқислиги минтақанинг иқтисодий ўсишига тўсқинлик қилмоқда.
