Қозоғистон ва Словакия: сиёсат, савдо ва маданият хиёбони
ASTANA. Kazinform - Кейинги йилларда Марказий Осиё мамлакатлари билан кўҳна қитъа давлатлари ўртасидаги алоқалар фаоллашиб, чуқур алоқалар йўлга қўйилганини кўриш қийин эмас. Словакия бош вазири Роберт Фицо Қозоғистонда расмий ташриф билан бўлиб, у ерда икки кун давомида Қозоғистон-Словакия ҳамкорлигини мустаҳкамлаш истиқболларини муҳокама қилади. Шу муносабат билан Kazinform агентлигининг таҳлилий шарҳловчиси икки давлат ўртасидаги муносабатлар ривожини ҳар томонлама таҳлил қилди.
Сиёсий алоқаларнинг ўрнатилиши
Аввало, сиёсий алоқалар қандай бошлангани ҳақида гапирайлик. Қозоғистон ва Словакия ўртасида 1993 йил 1 январда дипломатик муносабатлар ўрнатилган. Бу йил 32 йилдан ошди. Бироқ кейинроқ элчихоналар очилди. 2005 йилда Қозоғистонда Словакия элчихонаси, 2006 йилда эса Братиславада Қозоғистоннинг дипломатик ваколатхонаси очилди.
2009 йилда Қозоғистоннинг Чехия ва Словакиядаги элчихонасининг консуллик бўлими ўз фаолиятини бошлади. Бундан бор-йўғи 6 йил аввал Словакияда Қозоғистон элчихонаси очилган эди.
Умуман олганда, икки томон азалдан сиёсий ҳамкорликка интилиб келади. Икки давлат раҳбарлари давлат ва расмий ташрифлар чоғида бир неча бор бир-бирларига ташриф буюриб, музокаралар олиб боришган. Эслатиб ўтамиз, ўтган йилнинг ноябрь ойида Бокуда бўлиб ўтган COP29 анжумани доирасида Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев Словакия Президенти П.Пеллегрини билан учрашган эди. Икки давлат вазирлари турли соҳалардаги муносабатларни яхшилаш йўлларини муҳокама қилиш мақсадида кўплаб ташрифлар уюштирди.
Парламентлараро ҳамкорлик ҳам фаол бўлиб, айни пайтда Қозоғистон Парламентининг ҳар икки палатасида Словакия билан ҳамкорлик гуруҳлари фаолият юритмоқда.
Савдо-иқтисодий ҳамкорлик
Икки мамлакат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми йилдан-йилга изчил ошиб бормоқда. Масалан, 2023 йилда товар айирбошлаш ҳажми 138,9 миллион долларни ташкил этган бўлса, ўтган йили бу кўрсаткич 1 фоизга ошиб, 140,3 миллион долларга етди. Шундан 2,9 миллион доллари экспортга, 137,4 миллион доллари эса импортга тўғри келди. Жорий йил январь-март ойлари давомида товар айирбошлаш 31,3 миллион долларни ташкил этди. Апрель ойи охирида бу даража 45,6 миллион долларга етгани маълум бўлди.
Қозоғистон Словакияга асосан музлатилган маҳсулотлар, ферроқотишмалар, машина ва ускуналар учун эҳтиёт қисмлар экспорт қилади.
Ўз навбатида, кўҳна қитъа бизга машина ва эҳтиёт қисмлар, техника, ускуналар, қурилиш материаллари, гербицидлар, дори-дармонлар, озиқ-овқат, полиграфия маҳсулотлари, тўқимачилик, мебеллар етказиб беради.
Айтиш жоизки, Словакия ҳам Қозоғистон бозорига сармоя киритмоқда. 2005-2024 йилларда ушбу мамлакатдан киритилган сармояларнинг умумий ҳажми 20,7 миллион доллардан ошди.
Давлат даромадлари қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йил 1 апрель ҳолатига кўра, Қозоғистонда 22 та Словакия қўшма корхонаси мавжуд бўлиб, улардан 16 таси фаол ишламоқда. Яна 34 та компания Словакия капитали билан ишлайди. Улар орасида ELTECO, KANTO METAL, CSBC, CME.Slovakia, Ish Pumps Olomouc, PROGAST компанияларини қайд этишимиз мумкин.
Икки давлат ўртасида иқтисодий ва илмий-техникавий ҳамкорлик бўйича қўшма ҳукуматлараро комиссия фаолият кўрсатиб келади. У икки томонлама ҳамкорликнинг муҳим механизмларини тартибга солади. Комиссиянинг 10-йиғилиши ўтган йил 3-4 октябрь кунлари Астана шаҳрида бўлиб ўтган эди.
Бундан ташқари, 2023 йил апрель ойидан бошлаб Словакия ва Қозоғистон ўртасидаги савдо алоқалари ассоциацияси фаолият юритмоқда. Ушбу ассоциация ўзаро савдони жонлантириш ва товар айирбошлаш ҳажмини оширишга ҳам ҳисса қўшишни мақсад қилган.
Маданий ва гуманитар ҳамкорлик
Кейинги 5 йил ичида икки давлат ўртасида маънавий-маданий соҳаларда яқин алоқалар ўрнатила бошланди. Дастлаб, 2020 йил январь ойида Словакия Фанлар академиясида Абай асарларининг 200 дан ортиқ нашрларини тақдим этиш маросими бўлиб ўтди. Ўша йилнинг октябрь ойида Абайнинг “Қора сўзлари” биринчи марта словак тилига таржима қилиниб, тақдимоти бўлиб ўтди.
2021 йил 17 март куни словак тилида “Қозоғистондан 101 та таассурот” номли ноёб янги китоб нашр этилди ва онлайн тақдимоти ўтказилди. 2022 йил сентябридан Қозоғистоннинг Словакиядаги элчихонаси қошида Қозоғистон ахборот-маданий маркази фаолият кўрсатмоқда. Ўтган йилдан бошлаб мазкур марказ қошида қозоқ тилини ўргатувчи бепул курслар очилди.
Ўтган йилнинг март ойида “Словакия кутубхоналари ҳафталиги” акцияси доирасида Словакия Миллий кутубхонасида таниқли қозоқ шоири Мағжан Жумабаевнинг шеърлар тўплами тақдимоти бўлиб ўтган бўлса, сентябрь ойида Банска-Бистрица давлат кутубхонасида словак тилида “Сеҳрли боғ” номли қозоқ эртаклари тўплами тақдимоти бўлиб ўтди.
Ҳар йили Словакиянинг турли шаҳарларида қозоқ ижодий жамоаларининг концертлари ва қозоқ киноси кунлари мунтазам ўтказилади. Таълим соҳасидаги алоқалар ҳам ривожланди, ҳозирда Словакияда 400 га яқин қозоғистонлик талабалар таҳсил олмоқда.
