Қозоғистон дунёда биринчи марта "ўрта кучлар" рўйхатига киритилган
Германиянинг нуфузли илмий-таҳлилий маркази – Фан ва сиёсат жамғармаси (SWP) “Ўрта кучлар – халқаро сиёсатнинг муҳим актёрлари” номли катта ҳажмли мақолалар тўпламини чоп этди, деб хабар беради Каzinform агентлиги sayasat.kzга таяниб.

Анъанага кўра, "ўрта кучлар" тушунчаси глобал сиёсий ва иқтисодий майдонда муҳим рол ўйнайдиган давлатларни англатади.
Қозоғистон биринчи марта Туркия, Исроил ва Ҳиндистон каби давлатларни ўз ичига олган ўрта кучлар SWP рўйхатига кирди.
SWP марказининг Германия ҳукумати ва парламенти билан ҳамкорлигини ҳисобга олсак, Европа Иттифоқи Марказий Осиё мамлакатларига, хусусан, Қозоғистонга тобора кўпроқ эътибор қаратаётганини тахмин қилиш мумкин.
Ташқи сиёсат
SWP экспертларининг фикрича, Қозоғистон ўзининг ташқи сиёсатида Марказий Осиё давлатлари орасида сезиларли даражада ажралиб туради. Бу уни минтақадаги асосий ўйинчига айлантиради.
Хусусан, Қозоғистон Ғарб ва Хитой билан иқтисодий алоқаларини, айниқса, хомашё соҳасида изчил ривожланиб бормоқда.
Қўшни Россия ва Хитойнинг фойдали позицияси фонида Қозоғистон ташқи сиёсатининг вазифаси икки минтақавий кучнинг таъсирини максимал маневр қилиш имкониятини берадиган ташқи алоқаларнинг энг кенг доираси орқали ушлаб туришдан иборат.
Ушбу ёндашув экспертлар томонидан алянслар ва шерикларга нисбатан прагматик муносабат сифатида тавсифланади, бироқ айни пайтда минтақавий ҳамкорликни ривожлантириш истаги давом этмоқда. Бошқача қилиб айтганда, "Мустақил асосда бирлашган жавобгарлик".
Масъулият ҳақида гапирганда. Экспертлар Қозоғистон халқаро сиёсатдаги амбицияларини эрта босқичда рўёбга чиқара олганини тан олди. Масалан, мамлакат Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти, БМТ Хавфсизлик Кенгашига раислик қилган ва Сурия можаросида воситачи бўлган. Евроосиёдаги бошқа бир қатор нуфузли ташкилотларга аъзолик ҳам тилга олинади.
Барқарор ривожланиш
Ҳамкорларни диверсификация қилиш борасида Қозоғистон ҳам катта муваффақиятларга эришди. Марказий Осиёдаги қўшни бозорлардан фарқли ўлароқ, Қозоғистон 1990 йилларда Ғарб сармоядорлари учун, биринчи навбатда, бой нефть захираларини ўрганиш учун очилган.
Натижада, Европа Иттифоқи Қозоғистондаги энг йирик хорижий инвестор ва ташқи савдодаги 40% улуши билан мамлакатнинг энг муҳим иқтисодий ҳамкори ҳисобланади.
Ўзбекистон ҳам 25 йил давомида протекционистик сиёсатини давом эттирди ва фақат 2016 йилда “ўзини дунёга очди”.
SWP маълумотларига кўра, Украина можароси Қозоғистонга диверсификация бўйича янги туртки берди. Янги транспорт йўналишлари барпо этилаётгани, қайта тикланадиган энергия ва қайта ишлаш саноатига сармоя жалб этиш бўйича олиб борилаётган ахборот кампанияси бунинг далилидир.
Мутахассислар Қозоғистоннинг диверсификацияга интилишида нафақат Хитойнинг “Ипак йўли”га, балки Европа Иттифоқининг “Global Gateway” стратегиясига ҳам таянишидан ҳам манфаатдор. Шу муносабат билан республика ўзининг географик ва тарихий ролини “Шарқ ва Ғарб ўртасидаги кўприк” сифатида намоён этади.
Энергия
Украина инқирози фонида Германия ва Европа Иттифоқининг кўплаб мамлакатлари нефть ва газнинг айрим манбаларидан узилиб қолган. Европа янги ўзаро манфаатли ва масъулиятли ҳамкорликни шакллантириши мумкин бўлган ушбу муаммони ҳал қилиш йўлларини излаётгани ажабланарли эмас.
Қозоғистон ҳам нефть-газ сектори ва қайта тикланадиган энергия манбалари соҳасида потенциал экспортчилар орасида ўзини янада ишончли ҳис қилмоқда. Германия яқин йилларда Қозоғистонни (ва баъзи бошқа мамлакатларни) бозор ҳокимияти билан таъминлаши мумкин бўлган водород ҳамкорлиги имкониятларини аллақачон ўрганмоқда. Бундай кучни Кўрфаз давлатларининг нефть секторидаги таъсири билан осонгина боғлаш мумкин.
Бунинг учун Қозоғистон керакли вақтда ўз ўрнини қулай эгаллаши учун энергия конвертациясига тайёр бўлиши ниҳоятда муҳим.
Хулоса
Қозоғистон Европа Иттифоқи давлатларининг ахборот кун тартибида нафақат янги иқтисодий ва сиёсий ҳамкор, балки сармоя майдончаси сифатида ҳам кўпроқ пайдо бўлиши кутилмоқда. Президент Қ.Тоқаевнинг хорижий сафарлари доирасида аллақачон бошланган.
Шундай қилиб, 2023 йилги амалий ташрифлар айрим европаликлар онгида Қозоғистоннинг ўз манфаатларини мафкуравий тамойиллардан ташқарида ишончли ҳимоя қилувчи ва дипломатия санъати талаб қилинадиган жойларда масъулиятни ўз зиммасига олишга тайёр суверен давлат сифатидаги имиджини мустаҳкамлашга муваффақ бўлди.