ICOMOS миссияси БМТнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган объектларни зиёрат қилади
ASTANA. Kazinform – Жорий йилнинг сентябрь ойида ICOMOS миссияси Қозоғистонга ташриф буюради ва ЮНEСКОнинг номоддий маданий мероси рўйхатига киритилган объектларга ташриф буюради. Бу ҳақда ҚР Маданият ва ахборот вазирлиги хабар берди.
“2013 йилда ҚР Маданият ва ахборот вазири буйруғи билан биринчи марта Қозоғистон Республикасининг номоддий маданий мероси миллий рўйхати тасдиқланди. Унга номоддий маданий мероснинг 45 та элементи киритилган. 2024 йилда ушбу миллий рўйхатга қўшимчалар киритилган бўлса, бугунги кунда унга 79 та элемент қўшилган. Сўнгги 10 йил ичида Қозоғистон қозоқ халқининг 14 та элементини ЮНEСКОнинг Инсоният номоддий маданий мероси репрезентатив рўйхатига киритди. Улардан олтитаси қозоқ маданияти билан боғлиқ”, — деди вазирлик агентлик сўровига жавобан.
Тақдим этилган маълумотларга кўра, рўйхатга қозоқ маданиятига тегишли элементлар киритилган:
- Дўмбра куйини ижро этиш санъати
- Қозоқ кураши
- Асиқ ўйини
- Қозоқ отлиқларининг баҳорги анъанавий урф-одатлари: бия боғлаш, айғир қўшиш, қимизмуриндиқ
- Миллий рақс Ортеке
- Беташар (тўй маросими).
Умуман туркий мероснинг бир қисми ҳисобланган 8 та элемент қуйидагилардир:
Кигиз уй ясаш маҳорати
- Айтис
- Наврўз
- Қатирма нон
- Қўрқит мероси
- Тўғизқумалак
- Саят қушлари билан ов қилиш
- Қожанасирнинг халқ оғзаки ижоди.
“Ўтган йилнинг 2-7 декабрь кунлари Парагвайнинг Асунсьон шаҳрида бўлиб ўтган ЮНEСКО номоддий маданий меросни муҳофаза қилиш қўмитасининг 19-сессиясида қозоқларнинг қадимий урф-одат ва анъаналаридан бири бўлган Беташар инсониятнинг номоддий маданий меросининг репрезентатив рўйхатига киритилган эди. Шунингдек, қозоқ маданиятининг элементи - Салбурин Номоддий маданий меросни муҳофаза қилиш бўйича конвенциянинг Ҳукуматлараро қўмитаси томонидан тасдиқланади. Унинг натижалари қўмита йиғилишининг хулосалари асосида эълон қилинади. Номзодларни кўриб чиқиш даври 3-4 йил. Ушбу номинациялар 2022 йилда тақдим этилган. Шунингдек, Қозоғистон иштирокидаги кўпмиллатли “Сюзанна” номинацияси Ўзбекистон томонидан мувофиқлаштирилиб, 2024-2025 йилларда тақдим этилиши режалаштирилган. Бундан ташқари, Қозоғистон 2024 йилда номоддий маданий меросни муҳофаза қилиш бўйича халқаро конвенция доирасида навбатдаги даврий ҳисоботини тақдим этди”, – дейилади вазирлик хабарида.
Қозоғистонда Жаҳон мероси рўйхатига 3 номинация бўйича 10 та тарихий ва маданий ёдгорлик киритилган. Қозоғистоннинг ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига биринчи номинацияси 2003 йилда бўлган – Туркистон ўлкасидаги Хўжа Аҳмад Яссавий мақбараси ўрта аср меъморчилигининг дурдона асари сифатида киритилган. Иккинчи номинация 2004 йилда ЮНEСКО рўйхатига киритилган. Булар Алмати вилоятидаги Тамғали дарасининг петроглифлари.
“1988 йилда ЮНEСКОнинг “Ипак йўлини ҳар томонлама ўрганиш – мулоқот йўли” халқаро лойиҳаси ишга туширилди, у бир неча йўналишларни ўз ичига олди. Қозоғистон “Марказий Осиёдаги дашт йўли” маршрутининг фаол иштирокчисига айланди. Натижада Қозоғистон ўз ҳудудида Буюк Ипак йўлининг тўртта асосий қисмини (Семиреченск, Сирдарё, Сариарқа ва Каспий денгизи) аниқлади. 2014 йилда Қозоғистон Хитой ва Қирғизистоннинг Семиреченск қисмидаги 8 та тарихий-маданий ёдгорликларни – Талғар, Қарамерген, Қўйлиқ, Ақтўбе, Қостўбе, Қулан, Ўрнек, Ақиртас аҳоли пунктларини биргаликда ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритди”, – дейилади вазирлик жавобида.
Ҳозирда ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси марказида иккита номинация лойиҳаси кўриб чиқилмоқда:
- "Манғистаунинг ер ости масжидлари" (ер ости масжидлари Бекет ота, Караман ота, Шопан ота, Шакпак ота, Султан эпе).
- “Ипак йўли: Фарғона-Сирдарё йўлаги” (Ўтирар, Сауран, Ясси, Сиғанак, Жанкент шаҳарлари, Жетиасар оазиси ёдгорликлари).
“ICOMOS миссияси 2025 йил сентябрь ойида таклиф этилган жойларга ташриф буюриши режалаштирилган”, – деди Маданият вазирлиги.
ICOMOS ёдгорликлар ва диққатга сазовор жойларни муҳофаза қилиш халқаро кенгашидир. Ушбу халқаро ташкилот фаолияти бутун дунёда маданий ва тарихий обидаларни асраб-авайлаш ва муҳофаза қилишга қаратилган. У 1964 йилда, Венеция Хартияси қабул қилинганидан бир йил ўтиб ташкил этилган. Кенгаш БМТнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритиш учун таклиф қилинган объектларни баҳолайди.
