АҚШ Қозоғистон ва Ўзбекистон билан стратегик минераллар бўйича келишувга тайёрланмоқда - эксперт
ASTANА. Каzinform – Қозоғистон ва АҚШ ўртасидаги бўлажак музокараларда 25 фоизли тариф асосий мавзулардан бири бўлиши мумкин. Бу фикрни Вашингтондаги «The New Lines Institute for Strategy and Policy» Евроосиё хавфсизлик ва фаровонлик департаменти катта директори Комрон Бухорий Кazinform мухбирига берган интервьюсида билдирди.
– “C5+1” форматидаги сўнгги учрашув икки йил олдин Нью-Йоркда бўлиб ўтган эди. Бу вақт ичида АҚШнинг Марказий Осиёга нисбатан сиёсатида нималар ўзгарди ва бўлажак саммитда қандай масалалар муҳокама қилиниши мумкин?
– 2023-йилги “C5+1” учрашувидан бери кўп нарса ўзгарди. Вашингтонда янги геостратегияни амалга ошираётган янги маъмурият пайдо бўлди. Ушбу ёндашувга кўра, Қўшма Штатлар ўзининг минтақавий иттифоқчилари ўзларининг стратегик минтақаларида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш учун асосий масъулиятни ўз зиммаларига олишларига ишонади.
Янги сиёсатнинг мақсади Американинг қуруқликдаги хавфсизликнинг асосий кафолати сифатидаги ролини камайтириш ва саъй-ҳаракатларни денгиз хавфсизлиги, технологик ва стратегик тўхтатувчи кучларга қаратишдир.
– Қозоғистон яқинда Қўшма Штатлар билан 4 миллиард долларлик локомотив ишлаб чиқариш бўйича йирик шартнома имзолади, Ўзбекистон эса 8 миллиард долларлик Америка самолётларини сотиб олиш бўйича шартномани ратификация қилди. Қўшма Штатлар ва Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида яна йирик шартномалар бўладими? Вашингтон қайси соҳаларга кўпроқ эътибор қаратмоқда?
— Менимча, қўшимча келишувлар имзоланади. Айниқса, Жанубий Кавказда йирик транспорт марказини очган “Трамп йўли” (Trump Route for International Peace and Prosperity) лойиҳаси бўйича келишувдан сўнг, йирик битимлар тузилиши мумкин.
Бу, ўз навбатида, Шарқ ва Ғарб ўртасида Транскаспий савдосини Ўрта коридор орқали кенгайтириш учун зарур шарт-шароитларни яратади, бу эса Марказий Осиё мамлакатлари билан муносабатларнинг стратегик аҳамиятини оширади.
Бундан ташқари, ҳозирги Трамп маъмурияти АҚШнинг нодир ер элементлари бўйича Хитойга қарамлигини камайтириш мақсадини қўйган. Шу муносабат билан, биз келгуси икки йил ичида Қозоғистон ва Ўзбекистон билан муҳим минералларни етказиб бериш ва қайта ишлаш бўйича янги келишувлар тузилади, деб ҳисоблаймиз.
Хусусан, яқинда АҚШ Давлат котиби ўринбосари Кристофер Ландау ва АҚШ Президентининг махсус вакили Сержио Гор музокараларни ривожлантириш учун Қозоғистонга ташриф буюрдилар.
– АҚШнинг Жексон-Вэник қонуни ва 25% тариф Қозоғистонга нисбатан ҳали ҳам амал қилади. Бу чоралар икки томонлама иқтисодий муносабатларнинг ривожланишига қандай таъсир қилади? Вашингтон ушбу чекловларни қайта кўриб чиқишга тайёр эканлигининг бирон бир белгиси борми?
– Жексон-Вэник қонунининг бекор қилиниши вақт масаласи, яъни кун тартибида. Агар тахминан 25% тариф ҳақида гапирадиган бўлсак, менимча, бу музокаралар давомида муҳокама қилиниши мумкин бўлган мавзулардан бири бўлади.
– АҚШ ва Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш стратегияси қандай бўлиши керак?
– Қўшма Штатлар ва унинг Марказий Осиёдаги ҳамкорлари “C5+1” форматини стратегик шерикликка айлантириш учун мавжуд геосиёсий имкониятдан фойдаланишлари керак. Бу қадамлар минтақа мамлакатларига Ғарб ва умуман халқаро ҳамжамият билан алоқаларни мустаҳкамлаш имконини беради.
Эслатиб ўтамиз, шу йил бошида Қўшма Штатлар Қозоғистонга оид Жексон-Вэник тузатишларини бекор қилиш тўғрисидаги қонун лойиҳасини кўриб чиқаётгани маълум бўлди.
